اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضاهای بین شبکه های داخلی استخوان بزرگ می شوند و اصطلاحا پوکی استخوان اتفاق می افتد.یکی از عواملی که در بروز پوکی استخوان نقش زیادی دارد استفاده از برخی از داروهاست که در این مقاله به این داروها و اثر آنها در ایجاد پوکی استخوان اشاره می کنیم.

این داروها باعث ایجاد پوکی استخوان می شوند

دسته ها ی دارویی مختلف بر ساختار و بافت استخوان تاثیر دارند و در مراحل مختلف ساخت سلولهای استخوانی، جایگذین شدن سلولهای قدیمی با سلولهای جدید و یا نگهداری بافت یکپارچه استخوانی و تراکم استخوان ممکن است این تاثیرات اعمال شود. داروها معمولا از طریق تاثیر بر مواد مغذی لازم در ساخت استخوان مانند ویتامین ها ی D ،K و یا املاح کلسیم و فسفر و… باعث اختلال در ساختار استخوان و ایجاد پوکی استخوان می شوند. 
دسته ها ی دارویی مختلف بر ساختار و بافت استخوان تاثیر دارند و در مراحل مختلف ساخت سلولهای استخوانی، جایگذین شدن سلولهای قدیمی با سلولهای جدید و یا نگهداری بافت یکپارچه استخوانی و تراکم استخوان ممکن است این تاثیرات اعمال شود. داروها معمولا از طریق تاثیر بر مواد مغذی لازم در ساخت استخوان مانند ویتامین ها ی D ،K و یا املاح کلسیم و فسفر و… باعث اختلال در ساختار استخوان و ایجاد پوکی استخوان می شوند.

در این مطلب به مکانیسم ها و نحوه عملکرد و داروهای ایجاد کننده پوکی استخوان اشاره می کنیم:

1- داروهایی که از طریق کاهش زمان ترانزیت و نقل و انتقالات روده ای بر روی جذب مواد مغذی اثر می گذارند. این داروها زمان لازم برای جذب مواد مغذی را کاهش داده و جذب دچار اختلال می شود. عملکرد آنها مانع هضم و جذب چربی ها می گردند و با دفع چربی ها از دستگاه گوارش، سایر مواد محلول در چربی مانند ویتامین D و املاح دیگر مثل کلسیم از بدن دفع می شوند. از این دسته دارویی به داروهای مسهل ( Laxative Drugs) اشاره می کنیم که عبارتند از:روغن های معدنی(Mineral Oils) روغن کرچک (Castor Oil) بیزاکودیل (Bisacodyl) لاکتولوز(Lactulose) پسیلیوم (Psyllium) سوربیتول (Sorbitol)

2- برخی از داروها از طریق اثر مستقیم بر روی سلولهای مخاطی روده و یا آنزیم موجود در دستگاه ، بر روی جذب مواد مغذی اثر می گذارند. داروهای متوترکسات (Methotrexate) تجویزی در لوسمی، لنفوسارکوم، پسوریازیس (شدید)، آرتریت روماتوئید (شدید، مقاوم) و داروی کلشی سین (Colchicine) تجویزی جهت درمان نقرس و آرتریت و آنتی بیوتیک های نئومایسین(Neomycin) و کانامایسین (Kanamycin) تجویزی برای عفونت های پوستی و نیز برای از بین بردن باکتریهای روده و آماده کردن روده برای جراحی ، باعث تخریب مخاط دستگاه گوارش اختلال در فعالیت آنزیم های موثر در هضم و جذب چربی ها وکاهش هضم و جذب چربی ها و سوء جذب ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین دی و املاح دیگر مثل کلسیم می شوند.

3- داروهایی که باعث مهار ترشح اسید معده یا کاهش اسید معده می شوند. برای درمان ریفلاکس معده ـ مری شدید، ازوفاژیت ، سوزش معده و درمان کوتاه مدت زخم فعال اثنی عشر استفاده می شوند، می توانند موجب پوکی استخوان گردند. کلسیم که مهمترین جز موثر بر سلامت استخوان است برای جذب در دستگاه گوارش به محیط اسیدی نیاز دارد. داروهای مهار کننده اسید معده با مکانسیم ها ی مختلف مانند خنثی کردن اسید معده یا کاهش تولید آن، باعث قلیایی شدن محیط دستگاه گوارش و کاهش جذب کلسیم می شوند. این داروها عبارتند از:هیدروکسید آلومینیوم (Aluminium hydroxide) هیدروکسید منیزیم(Magnesium hydroxide) رانیتیدین (Ranitidine) سایمتیدین (Cimetidine) فاموتیدین (Famotidine) نیزاتیدین( Nizatidine) امپرازول(Omeprazole) رابپرازول(Rabeprazole) پنتوپرازول(Pantoprazole)

4- داروهایی که باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش از دست دهی کلسیم از استخوانها و اختلال در متابولیسم ویتامین D در بدن می شوند. از این دسته دارویی به کورتیکواستروئیدها (کورتون ها ) اشاره می کنیم. این داروها در درمان بیماری ها ی روماتیسمی، آلرژی ها ی مختلف، بیماری آدیسون (کم کاری غدد فوق کلیوی)، آسم ، بیماری انسدادی مزمن ریه (برونشیت ، آمفیزم)، پیوند اعضا ، بیماری ها ی پوستی مختلف ، صدمات وارده به طناب نخاعی ، بیماری ها ی التهابی روده استفاده می شوند که عبارتند از:پردنیزولون( prednisolone) متیل پردنیزولون (methylprednisolone ) استات متیل پردنیزولون (Methylprednisolone Acetate) هیدروکورتیزون (hydrocortisone) بتامتازون(Betamethasone) دگزامتازون(Dexamethasone) بکلومتازون (Beclometasone) فلودروکورتیزون (Fludrocortisone) فلوتیکازون (Fluticasone) 

5- داروهایی که با اختلال در عملکرد آنزیم ها ی دخیل در هضم و جذب چربی ها مانع جذب ویتامین دی و کلسیم و ایجاد پوکی استخوان می شوند. این داروها عموما جهت مقاصد کاهش وزن به کار می روند. یکی از این داروها داروی اورلیستات (ونوستات) (Orlistat) است که در روده با آنزیم لیپاز روده ای که مسئول هضم و جذب چربی ها ست باند می شود و مانع از عمل این آنزیم در روده می گردد. در نتیجه هضم و جذب چربها و جذب ویتامین های محلول در چربی مثل ویتامین D و املاح مانند کلسیم کاهش می یابد.

6- داروهایی که از طریق افزایش دفع کلسیم از بدن باعث ایجاد پوکی استخوان می گردند. داروهای دسته دیورتیکها (نه همه آنها) مانند فوروزماید (Furosemide) این داروها از بازجذب کلیوی کلسیم جلوگیری کرده و باعث دفع بیشتر کلسیم از بدن می شوند و بدن با مکانیسم ها ی هوشمند جهت کنترل سطح کلسیم خون جهت انجام اعمال حیاتی بدن مبادرت به جذب کلسیم از استخوانها می کند و ساختار استخوان ضعیف و غیر مستحکم می گردد.

7- تعدادی از داروها در دستگاه گوارش با کلسیم کمپلکسهای نامحلول و غیرقابل جذب تشکیل می دهند که مانع از جذب کلسیم می شوند که از این موارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:– برخی از آنتی بیوتیک ها :سیپروفلوکساسین(Ciprofloxacin) داکسی سایکلین(Doxycycline) تتراسایکلین(Tetracycline) اریترومایسین(Erythromycin) جمی فلوکساسین(Gemifloxacin) افلوکساسین(Ofloxacin) – داروهای کمپلکس دهنده که برای درمان مسمومیت با جیوه، سرب و آرسنیک و سایر مقاصد درمانی مثل آرتریت روماتوئید مانند داروی دی پنی سیلامین (D- Penicillamine )

درمان های دارویی پوکی استخوان

در کسانی که عارضه پوکی استخوان تشخیص داده شد، باید دارو استفاده شود. این داروها به خصوص آلن درونیت (فوزاماکس مؤثر بر تراکم استخوان) در تمام دنیا مصرف می شوند. نوع خوراکی این داروها به انواع دیگر ترجیح دارند و خط اول درمان اند.
آلن درونیت هفته ای یک بار مصرف می شود و باید با آب زیاد و ناشتا خورده شود. همچنین بیمار باید بعد از خوردن دارو، نیم ساعت بی حرکت باشد. به علاوه عارضه این دارو بسیار کم است، اما اگر کسی با مصرف آن دچار عارضه شد، باید با پزشک مشورت کند، چون دارو قطع نمی شود، ولی ممکن است پزشک داروهای دیگری را تجویز کند که تحمل بیمار نسبت به عوارض داروی مصرف شده افزایش یابد.