در زمانی که مرحوم «دکتر محمد اصفهانی» در قید حیات بودند، مصاحبه ای را با ایشان ترتیب دادیم. ایشان فردی به غایت متواضع و متدین و معتقد به وجود نظامی برای طب اسلامی بودند و این موضوع را نیز بهتر از بسیاری از همکاران و شاگردان خویش تدوین کرده بودند اما در عین حال اصرار داشتند که طب جدید نباید نفی گردد و ضمن اذعان به کمبود ها و زیان های این نظام غربی، ارادت خود را به آن حفظ کرده بودند و معتقد بودند که ورود غیر پزشکان به عرصۀ طبابت سنتی، خیانت است. بنده جهت فهم اینکه چرا در عین وجود مشترکات متعدد اعتقادی، در انتها نظرات متفاوتی در بارۀ طب مدرن داریم، صحبت هایی با ایشان داشتم تا بتوانم ریشه و محل اصلی اختلاف را روشن کنم.

نتیجه ای که در اینجا بیان میشود هرچند که در یک جمله خلاصه می گردد اما حقیقتاً اگر به آن توجه کنیم، به جای بحث ها و جدل های بیهوده ای که این روزها بین ما رد و بدل می شود، می تواند باعث ورودی عالمانه و دقیق به حل این اختلاف نظر شود. 

در واقع، محل اصلی این اختلاف نظر، عدم دقیق شدن در تفاوت بین «نقص» و «بطلان» معرفتشناسی علوم مدرن است. 

دوستان و اساتیدی که نفی این علوم را بر نمی تابند و به دنبال مصالحه بین علوم سنتی و مدرن هستند، معتقدند که شناخت علوم مدرن از پدیده ها ناقص است (نه باطل). وقتی این «شناخت» ناقص دانسته شد، هیچگاه نفی نمی گردد چون علاج نقص یک مقوله، کامل کردن آن است نه کنار گذاشتن آن. بدین معنی که صاحبان این دیدگاه، معتقدند که علم مدرن از یک زاویه به واقعیت نگریسته و جزئی از واقعیت را دیده است (و نه همۀ آن را) و این نقص را میتوان به کمک سایر مکاتب علمی که از زوایای دیگری به واقعیت عالم نگریسته اند جبران کرد. در واقع، طبق این نگاه، علوم مکاتب مختلف، صرف نظر از مبانی معرفتشناسی آن ها، بیانگر جزئی از واقعیت عالم اند و لااقل در همین حد معتبرند و لذا تجمیع آن ها جهت تکمیل فهم انسان از واقعیت، امری پسندیده است. بدین سان طب سنتی، تحت همین نگاه به «طب مکمل» تبدیل می شود تا رافع نقص طب کلاسیک گردد و اتفاقاً ذیل این نظام، به عنوان مکمل طب جدید، برای آن اعتبار و احترامی نیز قائل خواهند شد. 

از تبعات این نگاه، برحق دانستن دیدگاه های مختلف علمی، بدون توجه به بنیان های معرفتی آن هاست، گویی هر علمی که در جایی کارآیی داشته باشد قطعاً برخاسته از فهمی صحیح از عالم است، هرچند که آن فهم، جامع الاطراف نباشد و لذا نوعی کثرت گرایی معرفتی را در باورهای امروزین جامعه نهادینه کرده است که در طب سنتی نیز به شدت به آن دچار شده ایم. 

عباراتی از این دست که: «ما به هیچ مکتب طبی تعصب نداریم و هر روشی که بتواند به بیمار ما کمک کند را نافع میدانیم» منبعث از همین پلورالیزم معرفتی است که حقیقتی در ورای علمی که به کار میبرد نمیبیند.

 اما براستی چرا تفاوت بین نقص و بطلان مبانی معرفتی علوم مدرن درست درک نمی گردد؟