مطلب زیر در مورد فیبروم رحمی زنان صحبت کرده و اینکه علائم اولیه این فیبروم چه عللی میتواند باشد بنابراین پیشنهاد میکنم که مطلب زیر را بادقت هرچه تمامتر مطالعه نمایید . تا خودتان براحتی بتوانید علائم فیبروم رحمی را تشخیص دهید.
فیبروم‌ ها توده‌های عضلانی هستند و منشاء آنها بافت عضلانی رحم است. حدود ۹۵ درصد موارد این توده‌ها خوش‌ خیم هستند و درصد بدخیمی در آنها خیلی کم است، اما این توده‌های خوش‌ خیم گاهی مشکلاتی برای خانم‌ها ایجاد می‌ کنند.
شیوع فیبروم رحمی بین جمعیت زنان زیاد است و در خانواده‌ هایی که مادر یا خواهر فیبروم دارند، احتمال اینکه سایر خانم‌های هم ژنتیک با آنها فیبروم داشته باشند، زیاد است. با افزایش سن یعنی بعد از ۴۵ سالگی نیز میزان شیوع افزایش پیدا می‌کند. البته در بعضی از خانم‌ها رشد فیبروم از سن بلوغ شروع می‌شود.

فیبروم‌ها چند نوع هستند؟
فیبروم‌ها انواع و اندازه‌ های مختلف از چند میلی‌ متری و منتشر تا فیبروم‌های بسیار بزرگ دارد. فیبروم‌های منتشر ممکن است باعث بزرگی رحم شود. گاهی هم فیبروم بزرگ است و باعث نامتقارن شدن رحم می‌شود. حتی در معاینه ممکن است توده‌های داخل شکم به‌ دست بخورد. فیبروم‌ها در قسمت‌های مختلف رحم رشد می‌کنند.

۱- فیبروم‌هایی که در لایه بیرون رحم قرار دارند. اگر اندازه این فیبروم‌ها از ۵-۴ سانتی‌متر بیشتر شود، بیمار ممکن است احساس درد و سنگینی در لگن داشته باشد ولی این نوع از فیبروم باعث افزایش خونریزی نمی‌شود.

۲- فیبروم‌هایی که در لابلای عضلات رحم رشد می‌کنند. هر چقدر فاصله این فیبروم‌ها به مخاط رحم نزدیک‌تر باشد، احتمال افزایش خونریزی بیشتر خواهد شد.

۳- فیبروم‌هایی که درست زیر مخاط رحم قرار دارند. این فیبروم‌ها «ساب موکوس» نام دارند و معمولا با خونریزی‌های شدید، درد زیاد هنگام عادت ماهانه و لکه‌ بینی همراه هستند.

علامت فیبروم‌ ها چیست؟
در معاینه و شرح‌ حال، بیماران اغلب از خونریزی زیاد، درد شدید هنگام عادت ماهانه، لکه‌ بینی و گاهی هم بزرگی شکم شکایت دارند، ولی برای تشخیص قطعی فیبروم سونوگرافی و گاهی هم ام‌آر‌آی کمک‌کننده است. در سونوگرافی تعداد، ابعاد و مکان فیبروم تشخیص داده می‌شود.

کدام فیبروم خطرناک است؟
بعضی از فیبروم‌های رحمی ممکن است رشد ثابتی داشته باشند و ماه‌ها و سال‌ها تغییری در آنها ایجاد نشود، اما بعضی از فیبروم‌ها رشد قابل‌ملاحظه‌ای دارند. معمولا این روند رشدی پزشکان را از این بابت که احتمال بدخیمی مطرح باشد، نگران می‌کند و چنین بیمارانی باید خیلی دقیق‌تر تحت کنترل قرار گیرند.

نحوه کنترل فیبروم
گاهی فیبروم آنقدر بی‌علامت است که بیمار اصلا به پزشک مراجعه نمی‌کند و فقط در سونوگرافی به‌طور اتفاقی کشف می‌شود. معمولا این بیماران هم بعد از کشف فیبروم بهتر است پیگیری شوند، مثلا هر ۶ ماه تا یک سال یکبار برای انجام سونوگرافی مراجعه کنند. البته سونوگرافی‌های قبلی هم باید موجود باشد. اگر فیبروم ناگهان رشد سریعی پیدا کرد، حتما باید با جراحی برداشته و به آزمایشگاه پاتولوژی یا آسیب‌شناسی فرستاده شود.

فیبروم‌های بزرگ مشکل‌ ساز هستند
موارد دیگری که ممکن است فیبروم برای بیمار مشکل‌ساز شود، بزرگی زیاد ( به شکل توده لگنی که ممکن است شبیه بارداری ۴ماهه باشد) و دردهای شدید و فشار لگنی، فشار روی مجاری و حالب‌های ادراری، فشار روی روده و اشکال در دفع مزاجی و خونریزی زیاد و غیرقابل‌کنترل است، به نحوی که بیمار را دچار کم‌خونی می‌کند. درمان چنین فیبروم‌هایی خارج کردن آنهاست.

وقتی فیبروم باعث خونریزی می‌شود با عمل هیستروسکوپی یعنی با دوربین وارد رحم می‌شوند و فیبروم تراشیده و برداشته می‌شود.

فیبروم‌ هایی که خارج از حفره رحم و مشکل‌ساز هستند باید با عمل لاپاراسکوپی(باز کردن دیواره شکم) برداشته شوند. اگر اندازه قابل‌ملاحظه نباشد و فیبروم در دسترس باشد می‌توان با عمل لاپاراسکوپی آن را خارج کرد.

آمبولیزاسیون فیبروم چیست؟
روش دیگری هم به نام آمبولیزاسیون وجود دارد که در آن پزشک از طریق عروق کشاله ران، کاتتر یا لوله‌های باریکی را عبور می‌دهد. این لوله‌ها به کمک دستگاه ایکس‌ری وارد شریان رحمی و عروقی که وظیفه خونرسانی به فیبروم را دارند، می‌شوند و ماده‌ای داخل رگ‌های خون‌رساننده به فیبروم می‌شود تا رگ را مسدود کند. درواقع، حالت آمبولی ایجاد می‌شود و با قطع خونرسانی تغذیه فیبروم قطع و اندازه فیبروم کوچک می‌شود. این کار در مراکز مجهز رادیولوژی که دارای تجهیزات لازم هستند، انجام می‌شود.

  چه زمانی هیسترکتومی لازم است؟
وجود هر میومی به معنای هیسترکتومی یا خارج کردن رحم نیست. هیسترکتومی آخرین راه درمانی است و در مواقعی که رشد فیبروم بسیار زیاد است، فیبروم‌های متعدد وجود دارد، خونریزی زیاد است یا بیمار درد دارد و به هیچ یک از درمان‌های معمول جواب نمی‌دهد، هیسترکتومی ضرورت پیدا می‌کند. هیسترسکوپی باید زمانی انجام شود که خانم دیگر خواهان بارداری نباشد، مگر اینکه واقعا مورد اورژانسی دیگری مطرح باشد.

فیبروم بعد از یائسگی
رشد فیبروم‌ها با وضعیت هورمونی زن مرتبط است. به همین دلیل شیوع آنها در دوران باروری است و با یائسگی بسیاری از فیبروم‌ها از بین می‌روند یا بسیار کوچک می‌شوند. اگر فیبرومی بعد از سن یائسگی از نظر اندازه ثابت بماند یا بزرگ‌تر شود حتما باید با جراحی خارج و به آزمایشگاه آسیب‌شناسی فرستاده شود.

بارداری و فیبروم
با وجود فیبروم بارداری اتفاق می‌افتد ولی فیبروم‌هایی که در محل لانه‌گزینی جفت قرار دارند، ممکن است مانع بارداری یا باعث سقط جنین، زایمان زودرس و خونریزی در طول بارداری شوند. معمولا فیبروم‌ها در بارداری به‌دلیل افزایش هورمون‌های زنانه بزرگ‌تر می‌شوند و باید در هر سونوگرافی شکل و اندازه فیبروم بررسی شود. اگر خانمی فیبروم دارد و جفت به آن چسبیده یا کنار آن است، تشخیص آن مهم است. هرچه فاصله جفت از فیبروم بیشتر باشد، خطرهای احتمالی کمتر خواهد شد.

برداشت فیبروم هنگام سزارین
فیبروم‌ها توده‌های پرخونی هستند و در بارداری پرخون‌تر هم می‌شوند. عمل سزارین به تنهایی باعث از دست رفتن زیاد خون از بیمار می‌شود. اگر فیبروم در همین حین برداشته شود، میزان خونریزی بسیار شدیدتر خواهد شد و ممکن است نیاز به تزریق خون باشد و حتی سلامت مادر به خطر بیفتد.

حتی گاهی شدت خونریزی آنقدر زیاد است که پزشک برای نجات جان بیمار مجبور است رحم را خارج کند. اگر فیبروم کاملا دردسترس و پزشک هم مطمئن باشد خطری وجود ندارد می‌توان فیبروم را همراه با سزارین خارج کرد. خانم‌های بارداری که فیبروم دارند بهتر است زایمان طبیعی را انتخاب کنند، مگر اینکه فیبروم آنقدر بزرگ شده باشد که مانع عبور جنین از مجرای زایمانی شود. خانم‌هایی که فیبروم دارند، معمولا بعد از زایمان ممکن است خونریزی شدیدی داشته باشند. این افراد حتما باید تحت کنترل باشند تا خونریزی کنترل شود.

فیبروم‌های خبرساز
فیبروم‌ها توده‌های عضلانی هستند که به ندرت ممکن است رشد غیرعادی یعنی در حد چند کیلوگرم پیدا کنند، اما چند سال قبل از بدن یک زن هندی فیبرومی با وزن حدود ۱۳ کیلوگرم خارج کردند. معمولا رشد فیبروم تا این اندازه در زنانی مشاهده می‌شود که دسترسی به پزشک و تجهیزات پزشکی ندارند یا به علت ترس و… دیر مراجعه می‌کنند. فیبروم‌های بزرگ می‌توانند به احشای لگنی مانند مجاری ادراری، کلیه‌ها، مثانه و روده‌ها فشار وارد کنند.
در این مواقع احتباس ادرار یا یبوست، درد، احساس سنگینی و… از علائم شایعی هستند که به دلیل فشار توده در لگن ایجاد می‌شوند. خانم‌ها باید بدن خود و تغییرات آن را بشناسند. بزرگی بی‌دلیل شکم می‌تواند علامت هشداری باشد برای اینکه احتمالا توده یا عارضه‌ای درون بدن وجود دارد. هرچقدر زودتر مراجعه شود، احتمال تشخیص زودتر و به دنبال آن درمان موفق‌تر خواهد بود. اواخر سال ٩۴ هم در کرج توده ای ١٠ کیلویی از بدن خانم ۴۵ ساله‌ای در آوردند.این فیبروم بزرگ با جراحی نفس‌ گیر ٢ ساعته تیم جراحی از بدن بیمار خارج و خیلی خبرساز شد.
فیبروم رحمی شایع ترین تومور خوش خیم در خانم هاست. آمارهای جهانی میزان این تومور را از ۲۵ تا ۶۰ درصد گزارش کرده اند. ما آماری دقیق از میزان فیبروم در خانم های ایرانی نداریم ولی اینطور برآورد می شود که در کشور ما حدود ۴۰ درصد خانم ها فیبروم دارند. اما قبل از اینکه در مورد این داروی نسبتا جدید صحبت کنم، لازم است چند نکته در مورد فیبروم رحمی بگویم.
اول اینکه شاید حدود ۵۰ درصد از فیبروم ها هیچ مشکلی برای یک خانم ایجاد نکنند و مانند این خانم اصلا فیبروم به طور اتفاقی کشف شود. مثلا خانمی برای انجام تست سالانه مراجعه می کند و پزشک متوجه می شود رحم بزرگ تر از حد طبیعی است و درخواست سونوگرافی می کند و مشخص می شود فیبروم یا فیبروم های متعددی در رحم وجود دارد که معمولا نتیجه اش نگرانی بی مورد بیمار و مراجعات مکرر به پزشکان متعدد و سونوگرافی های پی در پی است و شنیدن پیشنهادهای متفاوت از طرف پزشکان مختلف.
دوم اینکه همه فیبروم ها اساسا به درمان؛ چه جراحی، چه دارویی، نیاز ندارند. فیبرومی که هیچ مشکلی برای یک خانم ایجاد نکند، فقط لازم است هر ۶ ما یک بار با سونوگرافی، آن هم در یک جا و توسط یک متخصص سونوگرافی و نه چند مرکز متفاوت کنترل شود؛ زیرا احتمال اینکه سونوگرافیست های مختلف اندازه های متفاوتی گزارش کنند، وجود دارد و این مساله ممکن است بر نگرانی بیمار بیفزاید که مثلا فیبرومش طی ۶ ماه ۲ سانتی متر بزرگ تر شده.
دوم اینکه فیبروم یک توده خوش خیم است و احتمال اینکه بدخیم شود، بسیار کم است؛ چیزی حدود ۲ در هزار. سوم اینکه فیبروم هایی نیاز به درمان دارند که مشکلی برای بیمار ایجاد کنند؛ مثلا افزایش خونریزی هنگام عادت ماهیانه، درد لگنی، فشار به مثانه و تکرر ادرار، سقط، نازایی یا فیبروم های خیلی بزرگ، مثلا بزرگ تر از یک رحم باردار ۲۰ هفته، زیرا چنین فیبروم هایی ممکن است روی حالب ها فشار بیاورند و به تدریج در کار کلیه اختلال ایجاد کنند، حتی بدون اینکه بیمار متوجه شود.
همچنین اگر چنین فیبروم های بزرگی وجود داشته باشند، احتمال اینکه هنگام عمل نتوان فقط فیبروم را برداشت و پزشک مجبور به برداشتن تمام رحم شود، زیاد می شود. اینکه فیبروم باعث خونریزی زیاد یا درد یا سقط و نازایی می شود، دلایل پیچیده ای دارد که گاهی ربطی به اندازه فیبروم ندارد. مثلا یک فیبروم بسیار بزرگ در قسمت خارجی رحم ممکن است هیچ مشکلی برای باروری یک خانم ایجاد نکند، اما یک فیبروم کوچک حدود ۲ تا ۳ سانتی متر داخل حفره رحم، باعث نازایی یا سقط می شود.
به هر حال، اگر فیبرومی به درمان قطعی نیاز داشت، این درمان جراحی است که براساس آن فیبروم یا فیبروم های متعدد برداشته می شوند یا تمام رحم خارج می شود. طبیعی است اگر خانمی تمایل به باروری داشته باشد باید تمام تلاش انجام شود که رحم حفظ شود.

سیر تحولات درمان فیبروم
طی ۵۰ سال گذشته، پیشرفت های بسیاری در زمینه جراحی فیبروم داشته ایم. قدیم ها اگر بیمار می پرسید حین عمل ممکن است رحم به کلی برداشته شود، حتما جواب پزشک این بود که بله، امکان دارد اما امروزه با سونوگرافی های پیشرفته سه بعدی واژینال در حد بسیار دقیق می توان پیش بینی کرد طی عمل، جراح با چه شرایطی روبرو خواهدشد و احتمال برداشتن رحم زیاد است یا نه.
همچنین قدیم ها بین پزشکان و همچنین بیماران چنین تصوری بود که اگر کسی عمل فیبروم رحمی شود احتمال بسیاری وجود دارد که چسبندگی های شدید پیدا کند و متعاقب آن اصلا باردار نشود. امروزه دیگر این موضوع به شدت و حدتی که در گذشته بود، نیست زیرا تکنیک های عمل فرق کرده و امکانات و راه هایی برای جلوگیری از چسبندگی پیدا شده است.

جراحی با لاپاروسکوپ
اتفاق دیگری که در ۲۰ سال گذشته افتاده، عمل جراحی با لاپاراسکوپ است. متاسفانه این تصور اشتباه در بیماران پیدا شده که همه فیبروم ها را می شود با لاپاراسکوپی عمل کرد، عمل خیلی راحت تری برای بیمار است و چسبندگی هم ایجاد نمی شود. مطالعات نشان داده اند این تصور درست نیست.
اول اینکه هر فیبرومی را با لاپاراسکوپ نمی شود عمل کرد، دوم اینکه هر جراحی هم نمی تواند با لاپاراسکوپی عمل فیبروم انجام دهد زیرا اصلا کار ساده ای نیست و اگر درست انجام نشود ممکن است عوارض آن از عمل باز هم بیشتر باشد و این طور هم نیست که با لاپاراسکوپی چسبندگی ایجاد نمی شود. همچنین به دلیل دیگری که طی ۲ سال گذشته متوجه آن شده اند عمل فیبروم به کمک لاپاراسکوپ کمتر انجام می شود.

جراحی با هیستروسکوپ
یک تحول بسیار مهم و باارزش، عمل فیبروم های داخل رحم به کمک هیستروسکوپ است. اتفاقا این فیبروم ها، حتی وقتی کوچک هم هستند، بسیار مشکل آفرینند. خونریزی های شدید، ترشح، سقط و نازایی و حتی بدخیم شدن در این فیبروم ها بیشتر از انواع دیگر است.
در گذشته که هیستروسکوپی و دیدن مستقیم فیبروم و برداشتن آن به کمک هیستروسکوپ وجود نداشت، درمان این فیبروم ها بسیار سخت بود، اما امروزه با وجود هیستروسکوپ درمان بسیار راحت تر شده است. متاسفانه، این امکان در دسترس همه جراحان زنان نیست و هم نیاز به دستگاه دارد و هم مهارت و آموزش پزشک. مجموع مسائل گفته شده توجه پزشکان را به سمت پیدا کردن دارو یا روش های دیگر غیرجراحی برای درمان فیبروم کشاند.

درمان های دارویی
حدود ۲۵ سال پیش، دارویی ساخته شد که می توانست هورمون هایی که از غده هیپوفیز برای تحریک تخمدان ها ترشح می شود، مهار کند. در نتیجه تخمدان ۲ هورمون مهمش یعنی استروژن و پروژسترون را نمی ساخت. یعنی، ایجاد یک حالت یائسگی دارویی. تصور بر این بود که استروژن است که باعث رشد فیبروم می شود و اگر ساخت استروژن مهار شود، فیبروم کوچک خواهد شد و همین طور هم بود. از ۲۰ سال پیش، این دارو به صورت آمپول های تزریقی در ایران وجود داشت و به وفور در فیبروم ها به صورت تزریق ماهانه استفاده می شد و می شود.
اوایل تصور بر این بود که این دارو چیزی شبیه معجزه است، اما به تدریج مشخص شد این طور هم نیست. اولا نمی توان برای مدت طولانی یک خانم را به حالت یائسگی برد زیرا علائم یائسگی مثل گرگرفتی، پوکی استخوان و عوارض دیگر ظاهر خواهد شد که ممکن است آزاردهنده باشد. پس باید برای کوتاه مدت از این دارو استفاده کرد.
دیگر اینکه بعد از پایان دوره درمان، مثلا ۴ تا ۶ ماه، فیبروم سریع به اندازه قبلی خود بر می گردد حتی گاهی اوقات بزرگ تر از اولش می شود و بالاخره اینکه وقتی عمل جراحی همان فیبروم ضروری می شود، نه تنها عمل ساده تر نمی شود، بلکه سخت تر هم می شود. در کشور ما این دارو همچنان بسیار زیاد برای فیبروم ها استفاده می شود. تا اینکه در سال ۲۰۰۹ یعنی حدود ۷ سال پیش، داروی Esmya در اروپا به عنوان درمان فیبروم مورد تایید قرار گرفت و در سال ۲۰۱۰ هم سازمان غذا و داروی آمریکا این دارو را مورد تایید قرار داد؛ دارویی که اگرچه فعلا در ایران نیست اما احتمالا به زودی وارد بازار دارویی ما نیز می شود. این دارو یک قرص است که بیمار باید روزانه  مصرف کند.
مطالعاتی که در مورد این دارو انجام شده به این صورت بوده که به مدت ۳ ماه دارو تجویز شده، بعد برای مدتی قطع شده و مجددا ۳ ماه دیگر و تا ۴ دوره متناوب استفاده شده است. نتایج به طور واضح از داروی تزریقی ای که ما در اینجا داریم، بهتر بوده است. البته هنوز صحبت اینکه این دارو به کلی فیبروم را از بین ببرد، نیست و هم چنین برای فیبروم های خیلی بزرگ مثلا اندازه بالای یک رحم ۴ ماهه، مصرف نشده است. اما در مجموع امکان بسیار باارزشی برای درمان علائم فیبروم و بالا بودن کیفیت زندگی گروه زیادی از خانم هاست.