گلوسیت رومبویید میانی
مشخصه گلوسیت رومبویید میانی یک ضایعه پلاک مانند مسطح، براق، اریتماتو، با حاشیه مشخص و بدون علامت در خط وسط سطح دورسال زبان است.(شکل بالا چپ) مردان 3 برابر بیشتر از زنان به این اختلال مبتلا می شوند. بیشتر مبتلایان بدون علامت هستند اما ممکن است سوزش یا خارش داشته باشند. گلوسیت رومبویید میانی به طور شایع با عفونت کاندیدایی همراهی دارد و به داروهای ضدقارچ (مثل نیستاتین، فلوکونازول و کلوتریمازول) که به صورت سوسپانسیون یا قرص تجویز می شوند، پاسخ می دهد. ابتلا به کاندیدا می تواند به وسیله آزمون خراش (scraping) یا کشت تایید شود. سایر سطوح زبان مشخصا سالم و بدون درگیری هستند. با این حال وجود التهاب در کام می تواند نشان دهنده نقص ایمنی باشد و از این رو عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) در این موارد باید مد نظر قرار گیرد.

گلوسیت آتروفیک
گلوسیت آتروفیک به علت داشتن نمای مسطح و براق در یک زمینه قرمز یا صورتی تحت عنوان زبان مسطح نیز نامیده می شود. نمای مسطح زبان در این اختلال ناشی از آتروفی پاپی های نخی شکل (filiform) است.(شکل بالا راست) گلوسیت آتروفیک در اصل تظاهری از سایر علل زمینه ای به شمار می آید  و ارزیابی تشخیصی کامل را ضروری می سازد. « کمبود تغذیه ای آهن، اسید فولیک، ویتامین B12، ریبوفلاوین و نیاسین، علل شایع این اختلال به شمار می روند.» سایر اتیولوژی ها شامل عفونت های سیستمیک (مانند سیفیلیس)، عفونت های موضعی (مانند کاندیدا)، آمیلوییدوز، بیماری سلیاک، سوء تغذیه پروتئین  کالری و گزرستومی ناشی از برخی داروها و نشانگان شوگرن هستند. گلوسیت آتروفیک ناشی از کمبود تغذیه ای اغلب باعث احساس درد در زبان می شود. درمان مشتمل بر جایگزینی کمبود مواد تغذیه ای یا درمان اختلال زمینه ای است.

زبان شقاق دار
در مبتلایان به زبان شقاق دار، عمیق شدن فیزیولوژیک شیارهای طبیعی زبان باعث ایجاد شکاف هایی در سطح زبان می شود.(شکل پایین چپ) این اختلال معمولا با افزایش سن ایجاد می شود و نیازی به درمان ندارد مگر اینکه گیر افتادن مواد غذایی و باکتری ها باعث ایجاد التهاب در این شکاف ها شود. مسواک زدن ملایم زبان در بیماران دارای التهاب علامت دار سودمند است. زبان شقاق دار با نشانگان داون، آکرومگالی، پسوریازیس و نشانگان شوگران همراهی دارد. نشانگان ملکرسون  روزنتال یک اختلال نادر با اتیولوژی نامشخص است که مشخصه آن تریاد شقاق دار شدن شدید زبان، ادم راجعه دهان و صورت و فلج عصب فاسیال است.

زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی که با عنوان گلوسیت مهاجر خوش خیم یا اریتم میگرانس نیز شناخته می شود، 14 - 1 درصد از جمعیت ایالات متحده را مبتلا می سازد و اتیولوژی نامشخصی دارد.(شکل پایین راست) اگرچه پژوهش های قبلی حاکی از همراهی این اختلال با دیابت، پسوریازیس، درماتیت سبوره و آتوپی بوده اند، بررسی اخیر داده های جمعیتی از بیماران آمریکایی این یافته ها را تایید نکرده است. شیوع این اختلال در افراد سفیدپوست و سیاه پوست در مقایسه با آمریکایی های مکزیکی تبار بیشتر است. این بیماری با زبان شقاق دار همراهی مثبت و با سیگار کشیدن همراهی معکوس دارد. در مبتلایان به زبان جغرافیایی در سطح دورسال زبان نواحی آتروفی پاپی ها نمای مسطحی پیدا می کند که به وسیله حاشیه های برآمده مضرس احاطه شده است. نواحی آتروفی به صورت خودبه خود بهبود می یابند و ضایعه در قسمت دیگری از زبان ایجاد می شود. بنابراین زبان ظاهری چندرنگ و ناهمگون پیدا می کند. این ضایعه خوش خیم و محدود به یک ناحیه است و معمولا جز اطمینان بخشی به درمان دیگری نیاز ندارد. ممکن است برخی مبتلایان نسبت به غذاهای داغ یا ادویه دار حساسیت داشته باشند. ژل های استروییدی موضعی (مانند خمیر دندان تریامسینولون) و دهان شویه های آنتی هیستامینی (به عنوان مثال الگزیر دیفن هیدرامین 12/5 میلی گرم در 5 سی سی که به نسبت 1 به 4 با آب رقیق شده باشد) می توانند حساسیت زبان را کاهش دهند.

منبع: بیماری های شایع زبان/ ترجمه: دکترحسام جهاندیده