دانشمند ایرانی دانشگاه تافتز و همکارانش توانسته اند راههای جدید را برای درمان بافت آسیب شبکیه چشم با استفاده از سلول های پالپ دندان خود بیمار پیدا کنند.
 میلیون ها نفر در سراسر جهان از بیماری انحطاط شبکیه یا دژنراسیون ماکولا رنج می برند که می تواند منجر به از دست دادن بینایی در فرد شود. این بیماری به کندی آغاز شده و توده بقایای سلولی و رگهای خونی جدید طی ماه ها یا سال ها در شبکیه شکل گرفته و به بافت آسیب می رساند که در   نهایت می تواند در بسیاری از موارد منجر به نابینایی شود.
دکتر بهزاد گرامی نائینی، زیست شناس سلول بنیادی و دانشیار دانشکده دندانپزشکی و رهبر این تحقیق گفت: سلول های پالپ دندان و سلول های شبکیه دارای پیش سازهای مشترک در بدن هستند. با شکل گیری جنین، سلول های بنیادی خاص به بافت شبکیه، سلول های چربی، سلول های استخوان یا پالپ دندان تبدیل می شوند، از این رو همه این انواع مختلف سلولی در سطوحی با هم مرتبط هستند.
به گفته گرامی نائینی، به دلیل منشا مشترک این سلول ها، شاید بتوان آن ها را در آزمایشگاه مجددا برنامه ریزی کرده و برای تبدیل به سلول های شبکیه ترغیبشان کرد.
وی افزود: کلید این تبدیل سلولی در دستکاری مجموعه ای از دستورالعمل های ژنتیکی قرار دارد که به سلول ها می گویند کدام ژن ها باید در زمان خاص خاموش یا روشن شوند. این دستورالعمل ها موسوم به «اپی ژنوم» بطور موثری مانند نشانگرهای مولکولی یا   همان قطعات علامت گذاری شده دی ان ای عمل می کنند که حاوی دستور ساخت سلول عصبی، شبکیه، پالپ دندان یا سایر بافت های تخصصی هستند. با چیدمان مجدد این نشانگر ها می توان دستورالعمل هایی که یک سلول برای تعیین شکل نهایی اش استفاده می کند، تغییر داد.
گرامی نائینی پیش از این نیز چنین کارهایی در زمینه سلول های بنیادی انجام داده است. تیم وی نشان داد که می توان سلول های پوست انسان را مجددا راه اندازی کرده و آن ها را به حالت شبه جنینی موسوم به سلول بنیادی پرتوان القایی بازگرداند که از پتانسیل تبدیل به هر نوع سلول در بدن برخوردار است.
این تیم با استفاده از سلول های پرتوان القایی توانسته اند سلول های سالم شبکیه را رشد بدهند که بطور نظری می توان آن ها را برای درمان آسیب ناشی از انحطاط شبکیه در چشم کاشت.
اگرچه موانعی در این میان وجود دارد. فرآیند سلول های بنیادی پرتوان القایی که دانشمندان ژاپنی در سال ۲۰۰۶ معرفی کردند، معمولا از یک ویروس آزمایشگاهی برای تزریق ژن های جدید به درون دی ان ای سلول استفاده می کند که نشانگرهای ژنتیکی موجود را پاک می کنند. استفاده از چنین ویروسی نیازمند کسب تائیدیه از سوی سازمان غذا و داروی آمریکاست زیرا بطور بالقوه می توانند تغییرات غیرقابل پیش بینی در کد ژنتیکی سلول ایجاد کنند.
اگرچه سلول های بنیادی پالپ دندان ممکن است چنین مشکلاتی نداشته باشد. تیم گرامی نائینی بر این باورند که بجای استفاده از ویروس ها، ممکن است بتوان دی ان ای سلول های پالپ را با استفاده از مواد شیمیایی و واسطه های رشد موجود دستکاری و سلول را مجبور به تغییر شکل کرد.
به گفته محققان، برای تولید بافت قابل کاشت در چشم ابتدا باید سلول های آن را در یک چارچوب میکروسکوپی شبیه غشای زیربنایی شبکیه پرورش داد.
آن ها اکنون با همکاری مرکز منبع مهندسی بافت دانشگاه تافتز در حال ساخت مجموعه ای از سازه های ریز ابریشمی هستند که ساختار تار عنکبوت مانند غشای شبکیه را بازسازی می کند. محققان قصد دارند سلول های خود را روی این چارچوب ها پرورش داده تا ببیند آیا آن ها می توانند تکه سالمی از بافت سه بعدی شبکیه را تولید کنند یا خیر.
به گفته گرامی نائینی، این تحقیق هنوز در مراحل اولیه قرار داشته اما نتایج بسیار نویدبخش هستند. اگر تیم وی موفق شود، اخبار خوبی برای بیماران مبتلا به انحطاط شبکیه مرتبط با پیری در پیش خواهد بود.