جنین برای رشد در ماه های اول به هورمون های تیروئید مادر وابستگی شدید دارد. هر مشکلی که در عملکرد غدۀ تیروئید و تولید هورمون های تیروئید اختلال ایجاد کند، می تواند مشکلاتی را برای جنین ایجاد کند. بررسی عملکرد تیروئید مادر باردار پیش از بارداری و در دوران بارداری می تواند نقش مهمی در رشد و سلامت جنین داشته باشد. در این مطلب با عملکرد غدۀ تیروئید، تشخیص اختلال و مشکل در تیروئید و درمان آن آشنا خواهید شد.

عملکرد تیروئید در دوران بارداری

در دوران بارداری نیاز به تولید و ترشح هورمون های بیشتری توسط غدۀ تیروئید است. افزایش سطح hCG  و استروژن در بارداری، غدۀ تیروئید را برای تولید بیشتر هورمون های تیروئیدی تحریک می کند. همین موضوع ممکن است باعث بزرگ شدن غدۀ تیروئید در دوران بارداری شود، هرچند این تغییر در اندازه ، معمولاً قابل تشخیص نیست. جنین در حال رشد در ۱۲ هفتۀ اول بارداری کاملاً به هورمون های تیروئیدی مادر وابسته است. از این رو، مهم است که سطح این هورمون ها کافی باشد و غدۀ تیروئید در دوران بارداری نیز مثل همیشه عمل کند، اما در برخی از موارد، زنان باردار در این دوره دچار اختلالاتی در عملکرد تیروئید مثل کم کاری یا پرکاری غدۀ تیروئید می شوند. وجود سابقۀ خانوادگی کم کاری غدۀ تیروئید می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در دوران بارداری افزایش دهد. زنان بارداری که یکی از بستگان خونی نزدیکشان مانند مادر یا خواهر آنها دچار بیماری تیروئید است، برای بررسی مشکلات تیروئید، باید غربالگری انجام دهند. توصیه می شود تمام زنان باردار پیش از اقدام برای بارداری و در جلسه های متعدد معاینات پیش از بارداری برای بررسی عملکرد غدۀ تیروئید آزمایش بدهند.

کم کاری غدۀ تیروئید

وقتی غدۀ تیروئید مقادیر کافی از هورمون های تیروئیدی را تولید نمی کند، منجر به بروز کم کاری غدۀ تیروئید یا هیپوتیروئیدی می شود. کم کاری غدۀ تیروئید می تواند در اثر کمبود ید یا توسط یک بیماری خودایمنی به نام تیروئیدیت ایجاد شود. وجود ید برای عملکرد تیروئید ضروری است. زنان باردار نیاز به حدوداً ۶۶ درصد ید، بیشتر از زنان غیرباردار دارند. همچنین ید برای رشد سالم مغز جنین ضروری است. علائم کم کاری غدۀ تیروئید اغلب ملایم و نامحسوس است. این علائم معمولاً به آرامی شروع می شود و ممکن است فرد طی سال های زیادی متوجه وجود مشکل نشود. علائم شایع این مشکل عبارتند از:

• خستگی دائم
• افزایش وزن
• یبوست
• افسردگی
• حرکت ها و افکار کند و آهسته
• درد عضلانی و ضعف
• گرفتگی عضلانی
• خشکی و پوسته پوسته شدن پوست
• موها و ناخن های شکننده
• از دست دادن میل جنسی
• درد، بی حسی یا احساس گزگز در انگشت ها

کم کاری تیروئید باعث کمبود هورمون تیروئید در دوران بارداری می شود. این موضوع می تواند تأثیر منفی بر رشد مغز و سایر اندام های جنین داشته باشد و ممکن است منجر به پایین بودن هوش کودک پس از تولد شود. درمان نشدن یا درمان ناقص کم کاری تیروئید در زنان باردار می تواند منجر به موارد زیر شود:

• سقط جنین
• تولد نوزاد نارس
• پره اکلامپسی
• تولد نوزاد مرده

با تشخیص به موقع کم کاری تیروئید، معمولاً پزشک می تواند با تجویز داروی مناسب از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.

پرکاری غدۀ تیروئید

زمانی که غدۀ تیروئید بیش از حد مورد نیاز، هورمون های تیروئیدی تولید کند، بیماری پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدی بروز می کند. شایع ترین علت پرکاری تیروئید یک بیماری خودایمنی به نام تیروئیدیت است که طی آن غدۀ تیروئید به خودش حمله می کند. در چنین شرایطی پزشک ممکن است با تجویز برخی از داروهای بی خطر در بارداری، بیماری را کنترل کند. بنابراین تحت نظر قرار دادن سطح هورمون های تیروئیدی از طریق آزمایش خون در دوران بارداری ضروری است.

سطوح بسیار بالایی از هورمون hCGممکن است باعث تحریک غدۀ تیروئید برای تولید هورمون های تیروئیدی بیشتری شود. این امر ممکن است منجر به بروز پرکاری تیروئید به طور موقت در سه ماهۀ اول شود. این شرایط که با ویار یا بیماری صبحگاهی شدید نیز همراه است، نیاز به درمان دارویی ندارد و معمولاً با کاهش سطح hCG در سه ماهۀ دوم از بین می رود. کم کاری تیروئید فرایندهای متابولیکی بدن را کند می کند، درحالی که پرکاری تیروئید به آنها سرعت می بخشد. به همین دلیل، کاهش وزن یکی از علائم شایع پرکاری تیروئید است. اگر به پرکاری تیروئید مبتلا باشید، ممکن است برخی از علائم زیر را مشاهده کنید، اما بعید است که همۀ آنها در یک نفر وجود داشته باشد:

• کاهش وزن بدون علت یا غیرمنتظره
• نوسان های خلقی مانند اضطراب، تحریک پذیری و عصبانیت
• مشکلات پوستی، قرمز شدن کف دست یا خارش و کهیر
• اختلالات خواب
• افزایش اشتها
• احساس خستگی دائمی
• تورم گردن
• ضعف عضلانی
• بیش فعالی
• اسهال و وجود چربی اضافی در مدفوع
• تحمل نکردن گرما و تعرق بیش از حد
• کاهش میل جنسی

پرکاری تیروئید در دوران بارداری اگر به خوبی مدیریت نشود، می تواند بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. برخی از مشکلاتی که ممکن سلامت جنین را تهدید کند عبارتند از:

• سقط شدن جنین
• جدا شدن زودرس جفت
• زایمان پیش از موعد
• پره اکلامپسی
• تولد نوزاد مرده
• وزن کم هنگام تولد
• محدودیت رشد داخل رحمی یا IUGR

در صورت درمان نشدن پرکاری تیرویئید یا درمان ناقص آن، ریسک نارسایی قلبی یا پرکاری تیروئید در نوزاد یا تولد نوزاد مرده افزایش پیدا می کند. همچنین پرکاری تیروئید می تواند یکی از دلایل ناباروری زنان باشد.

تشخیص اختلال در عملکرد تیروئید

پزشک در صورت وجود نشانه های پرکاری یا کم کاری تیروئید در معاینات بارداری، ممکن است برای بررسی وضعیت عملکرد غدۀ تیروئید، آزمایش خون را برای مادر تجویز کند. در آزمایش خون بررسی عملکرد تیروئید، پزشک با بررسی سطح هورمون های تیروئیدی در خون می تواند مشکلات عملکرد غدۀ تیروئید را تشخیص دهد. در این آزمایش، سطح هورمون های زیر در خون مادر اندازه گیری می شود:

• هورمون تحریک کنندۀ تیروئید یا TSH
• هورمون تیروئیدی تیروکسین یا T۴
• هورمون تیروئیدی تری یدوتیرونین T۳

هورمون TSH توسط غدۀ هیپوفیز ترشح می شود و تولید تیروکسین یا T۴ را کنترل می کند. هنگامی که سطح T۳ و T۴ در خون طبیعی است، هیپوفیز مقدار طبیعی هورمون TSH را ترشح خواهد کرد. هنگامی که هورمون های تیروئیدی بیش از حد تولید شود، غدۀ هیپوفیز تولید TSH را متوقف می کند. هنگامی که سطح تیروکسین یا تری یدوتیرونین پایین بیاید، غدۀ هیپوفیز، TSH بیشتری تولید می کند تا سطح آنها را بالا ببرد. بالا بودن سطح TSH و پایین بودن سطح T۴ در خون می تواند به معنی وجود کم کاری غدۀ تیروئید باشد. از طرفی بالا بودن سطح TSH در کنار سطح عادی هورمون T۴ ممکن است به منزلۀ بالا بودن احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید در آیندۀ نزدیک باشد. بالا بودن سطح هورمونهای تیروئیدی T۴ و T۳ در کنار پایین بودن سطح TSH می تواند به معنای پرکاری تیروئید باشد.

پزشک ممکن است لازم بداند که شما در آیندۀ نیز این آزمایش را تکرار کنید تا سطح هورمون ها تحت نظر قرار بگیرند. اگر کم کاری تیروئید در شما تشخیص داده شود، باید در طول بارداری به طور منظم تحت نظارت باشید. این امر به ویژه در ۱۲ هفتۀ اول بارداری مهم است، زیرا کودک در طول این زمان به هورمون های تیروئیدی شما وابسته است. در مورد پرکاری تیروئید نیز، نظارت نزدیک بر سطح هورمون تیروئید از طریق آزمایش خون ضروری است. مهم است که سطح هورمون در محدودۀ طبیعی باشد تا این اطمینان حاصل شود که کودک به طور طبیعی رشد می کند. پزشک ممکن است برای بررسی علت اصلی پرکاری و کم کاری تیروئید، آزمایش های دیگری را نیز برای شما تجویز کند. توجه داشته باشید که آزمایش هایی مانند تست ید رادیواکتیور که در برخی موارد ممکن است برای بررسی مشکلات غدۀ تیروئید تجویز شود، در دوران بارداری مناسب نیست.

تنظیم داروی تیروئید در دوران بارداری

افرادی که پیش از بارداری دچار مشکلات تیروئید بوده و برای درمان آن دارو مصرف می کرده اند، در صورت باردار شدن باید تحت نظر پزشک میزان داروی مصرفی خود را تنظیم کنند. اگر مادری پیش از بارداری دچار کم کاری غدۀ تیروئید باشد، ممکن است در ادامۀ بارداری نیاز به افزایش دُز داروهای تجویزشده برای این مشکل وجود داشته باشد. افزایش دز دارو توسط پزشک شما تنظیم خواهد شد، بنابراین پزشک را از شرایط خود مطلع کنید. اگر فرد پیش از بارداری به پرکاری تیروئید خفیف مبتلا باشد، ممکن است در دوران بارداری و به خصوص در سه ماهۀ دوم و سوم، علائم به شکل موقت بهبود پیدا کند. به همین جهت، ممکن است پزشک در سه ماهۀ سوم به برخی زنان مبتلا به پرکاری تیروئید خفیف توصیه کند که مصرف دارو را قطع یا کم کنند. در مواردی که بارداری، پرکاری تیروئید را متوقف نکند، درمان باید در صورت نیاز و با انجام تنظیم های متناسب و لازم در دز دارو ادامه یابد.

منبع : مادرشو