مقدمه 

كشف بيماري ايدز به اين صورت بود كه ابتدا در سال 1980 ميلادي چندين بيماري غيرشايع در افراد خاص بروز كرد. غير طبيعي بودن بيماري در اين افراد كه معمولا از گروه‌هاي خاصي چون همجنس بازان، معتادان تزريقي، بيماران هموفيلي، دريافت كنندگان خون و شركاي جنسي آنها بودند، پزشكان را به اين نتيجه رساند كه ويروس اين بيماري از راه انتقال خون و تماس جنسي منتقل مي‌شود. تظاهر بيماري به صورت ابتلا به بيماريهاي بود كه پيش از آن تنها در افرادي كه نقص ايمني داشتند مشاهده شده بود. سرانجام با تلاش‌هاي بسيار، عامل بيماري ايدز كه يك ويروس بود شناسايي و به عنوان «ويروس نقص ايمني انساني» يا HIV نام گرفت. ويروس HIV باعث اختلال عملكرد سيستم ايمني بدن مي‌شود و مشكلات ناشي از بيماري ايدز هم نتيجه درست كار نكردن ايمني بدن انسان مبتلاست كه مي‌تواند موجب عفونت‌هاي مرگبار و برخي از اشكال سرطانها شود. به صورت دقيق‌تر ويروس HIV در بدن انسان به سلولهايي از بدن كه نخستين سلولهاي ايمني را به كار اندازند، حمله مي‌كنند و طبيعي است كه با از كار افتادن آنها اين سيستم ديگر فايده‌اي نخواهد داشت. اهميت اطلاع از مشخصات بيماري: بيماري ايدز به عنوان طاعون قرن بيستم و يكي از مهمترين مشكلات بهداشتي قرن حاضر هر روز در حال گسترش است. بيماري ايدز درمان قطعي ندارد و در نهايت كشنده است. وظيفه همه انسانها آشنايي با بيماري و حفاظت از خود و نزديكانشان از خطر ابتلا به اين بيماريست. ايدز ربطي به جنس و نژاد يا سن خاصي ندارد و تمام افراد را مبتلا مي‌كند. ابتلا به بيماري ايدز فلج كننده است؛ خود بيمار همواره از مشكلات و بيماريهاي جسمي رنج مي‌برد و خانواده‌اش نيز با مشكلات روحي و اقتصادي بيماري او دست و پنجه نرم خواهند كرد. كودكان يكي از قربانيان اصلي بيماري ايدز هستند؛ چون از طرف بسياري از كودكان در مرحله جنيني يا هنگام زايمان از مادران آلوده مبتلا به بيماري مي‌شوند. جوانان نيز از آسيب‌پذيرترين گروهها در مقابل همه‌گيري ايدز هستند. براساس بررسي‌هاي انجام شده حدود نيمي از آلودگي‌هاي جديد با ويروس HIV در جوانان كمتر از 25 سال بروز مي‌كند. اما با وجود آسيب‌پذيري جوانان، آنها نيرويي مناسب براي مبارزه با همه‌گيري ايدز هستند. جوانان با داشتن اطلاعات مناسب و مهارتهاي لازم زندگي، ظرفيت چشمگيري براي سازگاري با رفتار ايمن‌تر نشان مي‌دهند. بزرگسالان نيز بايد از خطرات احتمال ايدز آگاه باشند و خود را از آن مصون دارند. در واقع يك فرد بزرگسال بايد بداند كه رفتارهاي جنسي وي تا چه حد در سلامت خود او و كودكانش مؤثرست. همچنين فرد بزرگسال بايد بداند كه اعتياد، ساير انحرافات وي و خانواده‌اش را در معرض خطر قرار مي‌دهد.
HIV يك رتروويروس است كه دستخوش موتاسيون هاى مكرر مى شود و بر سلول هاى دستگاه ايمنى بدن حمله مى كند. HIV را لوك مونتانيه از فرانسه و رابرت گالو از آمريكا كشف كردند.
رتروويرويس ها (Retroviruses) ويروس هايى هستند كه ژنوم آنها از RNA تشكيل شده است. بنابراين براى تكثير خود به آنزيمى به نام نسخه بردار معكوس (Reverse Tramscriptase) وابسته هستند كه ژنوم RNA آنها را به DNA نسخه بردارى مى كند تا بعد بتواند آن را با كمك آنزيم اينتگراز وارد ژنوم سلول ميزبان كند و به اين ترتيب امكان تكثير ويروس به وجود مى آيد. كلمه Retro (معكوس) در نام اين نوع ويروس ها هم به همين خاطر است چرا كه معمولاً نسخه بردارى از DNA به RNA انجام مى شود.HIV داراى ژن هاى مختلفى است كه پروتئين هاى ساختارى آن را رمزبندى مى كنند. HIV داراى ژن هاى عمومى رتروويروس ها gag، pol و env و نيز ژن هاى اختصاصى خودش tat و rev است.عفونت با HIV با انتشار حاد ويروس در خون آغاز مى شود. پس از اين مرحله شمارش ويروس ها در خون تا صد برابر كاهش مى يابد. پس از اين مرحله يك دوره نهفتگى بالينى آغاز مى شود.
در ابتدا تصور مى شد كه اين دوره يك دوره حقيقى نهفتگى ويروسى است كه در آن HIV درون ژنوم ميزبان به صورت غيرفعال قرار مى گيرد. بعدها مشخص شد كه سلول هاى دندريتيك در بافت هاى نهادى با ويروس پوشيده شده اند و بنابراين حتى در مرحله اى كه ويروس در خون ديده نمى شود، ميزان آن در بدن بالاست.
HIV با آلوده كردن سلول هاى TCD4+ باعث بيمارى مى شود. اين سلول هاى زيرگروهى از گلبول هاى سفيد هستند كه به طور طبيعى پاسخ ايمنى به عفونت را تنظيم مى كنند. HIV با استفاده از سلول هاى T براى تكثير خودش در سراسر بدن گسترش مى يابد و در همان زمان باعث كاهش اين سلول ها مى شود كه بدن براى دفاع از خود به آنها نياز دارد.
هنگامى كه ميزان سلول هاى TCD4+ در فرد آلوده به HIV تا حد معينى سقوط كند، آن فرد به طيفى از بيمارى ها مستعد مى شود كه در حالت معمول بدن مى تواند آنها را كنترل كند. اين عفونت هاى فرصت طلب هستند كه باعث مرگ فرد مى شوند. دلايل مختلفى وجود دارد كه مبارزه با HIV را مشكل مى كند. اول اينكه HIV يك ويروس RNA است كه از آنزيم نسخه بردار معكوس براى تبديل RNA خودش به DNA استفاده مى كند. اين روند باعث مى شود كه احتمال بيشترى براى موتاسيون (جهش) در HIV نسبت به ويروس هاى DNA وجود داشته باشد. بنابراين امكان مقاومت سريع ويروس به درمان وجود دارد.
دوم اينكه اين تصور رايج كه HIV يك ويروس كشنده است صحت ندارد. اگر HIV يك ويروس كشنده بود خودش هم به زودى از بين مى رفت، چرا كه فرصت چندانى براى عفونت هاى جديد باقى نمى ماند. در واقع HIV سال ها در بدن باقى مى ماند و از طرق مختلف مانند رابطه جنسى، انتقال خون، انتقال از مادر به نوزاد ديگران را هم آلوده مى كند. همان طور كه ذكر شد حتى هنگامى كه هيچ ذره ويروسى در خون وجود ندارد ويروس در بدن به حالت نهفته باقى مى ماند. پس از سال ها ويروس مى تواند فعال شود و از ماشين هاى سلولى براى تكثير خود استفاده كند.
حتى در سال هاى اخير اين تصور كه عفونت مستقيم HIV باعث كاهش يافتن سلول هاى TCD4+ مى شود مورد ترديد قرار گرفته است. علت كاهش سلول هاى ايمنى به اين امر مربوط مى شود كه پروتئين سازنده پوشش HIV به آسانى از ذرات ويروس جدا و به خون وارد مى شود و آن را پر مى كنند. اين پروتئين ها مانند چسب سلول هاى TCD4+ را به هم مى چسبانند، از طرف ديگر دستگاه ايمنى بدن به آنها واكنش نشان مى دهد و باعث مى شود ساير سلول هاى ايمنى بدن به سلول هاى CD4+ خود بدن حمله كنند و آنها را از بين ببرند.

• چرخه زندگى HIV

HIV به سلول هاى T كمك كننده CD4+ )زيرگروهى از گلبول هاى سفيد كه نقش تنظيم پاسخ ايمنى را در بدن دارند) از طريق مولكول CXCR4 يا هر دو مولكول CXCR4 و CCR5 بسته به مرحله عفونت متصل مى شوند. در مراحل اوليه عفونت HIV هر دو گيرنده CCR5 و CXCR4 محل اتصال ويروس هستند اما در مراحل انتهايى عفونت كه اغلب HIV دچار جهش مى شود آنها تنها به CXCR4 متصل مى شوند. هنگامى كه HIV به سلول هاى TCD4+ متصل مى شود يك ساختار ويروسى به نام GP41 به داخل غشاى سلول نفوذ مى كندو RNA ويروس و آنزيم هاى مختلف از جمله نسخه بردار معكوس، اينتگراز و پروتئاز به داخل سلول تزريق مى شوند.مرحله بعدى توليد DNA از روى RNA ويروس با كمك آنزيم نسخه بردار معكوس است. در صورت موفقيت اين عمل، DNA پروويروسى با استفاده از آنزيم اينتگراز وارد DNA سلول ميزبان مى شود. در اين حال سلول ميزبان كامل با HIV آلوده شده است اما به صورت فعال پروتئين هاى ويروس را توليد نمى كند. از اين بعد دوره نهفته آغاز مى شود كه در آن سلول هاى آلوده مانند «بمب هايى منفجر نشده» براى مدت طولانى باقى مى مانند.
هنگامى كه سلول ميزبان توليد پروتئين هاى ويروس را از روى DNA پروويروسى آغاز مى كنند، آنزيم پروتئاز فراهم شده به وسيله HIV بايد آنها را به صورت پروتئين هاى نوبنياد HIV درآورند تا با اتصال آنها به هم ذرات ويروسى HIV به وجود آيد. ذرات ويروسى تازه به وجود آمده با جوانه زدن بر روى سطح سلول ميزبان از آن خارج مى شوند.

•داروهاى ضد رتروويروس

امروزه بيماران آلوده به HIV را با مجموعه اى از داروها كه در مراحل مختلف چرخه زندگى ويروس اثر مى كنند مورد درمان قرار مى دهند. اين داروها كه به آنها داروهاى ضد رتروويروسى مى گويند شامل اين گروه ها هستند:
•مهاركننده هاى پروتئاز (PIS) كه فعاليت پروتئاز را مهار مى كند. پروتئاز آنزيمى است براى ساخته شدن ذرات جديد ويروسى (ويريون ها) در مرحله نهايى لازم است.
•مهاركننده هاى آنزيم نسخه بردار معكوس _ آنزيم نسخه بردار معكوس براى تكميل مرحله آلوده شدن سلول ها به وسيله ويروس لازم است و به وسيله آن است كه HIV مى تواند از روى RNA خود DNA بسازد اين داروها به سه دسته تقسيم مى شوند.
۱- مهاركننده هاى غيرنوكلئوزيدى نسخه بردار معكوس (NNRTTS)
۲- مهاركننده هاى آنالوگ نوكلئوزيدى نسخه بردار معكوس NRTIS) يا (NARTIS
۳- مهاركننده هاى آنالوگ نوكلئوئيدى نسخه بردار معكوس ) NTRTIS يا (NTARTIS
•مهاركننده ورود ويروس. اين داروها با تعامل مستقيم با گيرنده هاى ويروس و جلوگيرى اتصال ويروس به غشاء سلول هدف از ورود آن به سلول جلوگيرى مى كنند.مشكلات بسيار در تجويز يك دوره درمانى ضد HIV رخ مى دهد هر داروى موثر داراى عوارض جانبى است كه اغلب جدى و گاه تهديدكننده حيات هستند. عوارض جانبى شايع در درمان ايدز شامل تهوع و استفراغ شديد، اسهال، آسيب كبدى و نارسايى كبدى و زردى است. در هر برنامه درمانى به انجام آزمون هاى مكرر خون براى تعيين مداوم كارايى دارو (كه بر مبناى تعداد سلول هاى T و ميزان ويروس در خون سنجيده مى شود) و بررسى كاركرد كبد نياز دارد.

•ويروس ايدز از كجا آمد

منشاء ويروس ايدز مورد سئوال بوده است. چند سال قبل گروهى بين المللى از دانشمندان بالاخره توانستند اين مسئله را حل كنند. حل اين مسئله مديون شمپانزه اى به نام مريلين بود كه دانشمندان را قادر كرد ثابت كنند كه ويروس در ابتدا از يك زيرگونه خاص از شمپانزه ها در جنگل هاى بارانى آفريقاى مركزى منشا گرفته است.به اعتقاد دانشمندان عفونت انسان با ويروس ايدز در نيمه اول قرن بيستم در نتيجه فعاليت افرادى كه شمپانزه ها را شكار مى كردند و آنها را مى خوردند رخ داده است. اين عمل همچنان در حال حاضر ادامه دارد.
به گفته پژوهشگران آزمون هاى ژنتيكى نشان مى دهد كه ويروس اصلى انسانى عامل ايدز (يعنى HIV1) كاملاً به ويروس شبيه است كه شمپانزه ها را آلوده مى كند اما در آنها بيمارى ايجاد نمى كند. 
دكتر بئاتريس هان از دانشگاه آلباماى آمريكا و همكارانش هنگامى به اين كشف نائل آمدند كه نمونه هاى منجمد شده خون و بافت يك شمپانزه آزمايشگاهى به نام مريلين را كه در سال ۱۹۸۵ مرده بود بررسى مى كردند. آزمون هاى ژنتيكى در آن زمان در اختيار نبودند. به گفته دكتر هان اين شمپانزه ماده هرگز در پژوهش هاى ايدز مورد استفاده قرار نگرفته و از سال ۱۹۶۹ به بعد فرآورده هاى خونى انسانى دريافت نكرده بود.گروه پژوهشگران به سرپرستى خانم دكتر هان در خون و بافت هاى «مريلين» ويروس «پدربزرگ» ويروس انسانى را يافتند. ويروس هاى مشابهى پيش از اين در ۴ شمپانزه ديگر ديده شده بودند اما بعدها مشخص شد كه تنها زيرگونه اى كه مريلين به آن متعلق بود، يعنى پان تروگلوديتس تروگلوديتس (Pan triglodytes Troglodytes) داراى ويروس بود كه انسان ها را آلوده مى كند. در روز هاى ابتدايى پژوهش درباره ايدز، چند شمپانزه به طور عامدانه با ويروس ايدز آلوده شدند تا معلوم شود كه آيا به بيمارى مبتلا مى شوند يا نه. 
در كمال تعجب دانشمندان به رغم ۹۸درصد مشابهت ماده ژنتيكى آنها با انسان ها، هيچكدام از شمپانزه ها به بيمارى مبتلا نشدند. با مشخص شدن زير گونه اختصاصى شمپانزه كه منشاء ويروس بودند، از آنجا كه شمپانزه ها به رغم آلوده بودن به ويروس به بيمارى مبتلا نمى شوند، مطالعه بر روى آنها احتمالاً مى تواند به توليد درمان هاى جديد كمك كند. در حال حاضر مشخص نيست كه آيا شمپانزه ها به علت تفاوت هاى ژنتيكى با انسان ها به بيمارى مبتلا نمى شوند يا اينكه دستگاه ايمنى آنها بهتر مى تواند با ويروس مبارزه كند. پاسخ به اين سئوال تعيين خواهد كرد آيا مطالعه شمپانزه مى تواند به درمان هاى بهتر يا واكسن براى ايدز منجر شود يا نه.شواهدى وجود دارد كه ويروس ايدز در طول تاريخ به انسان ها منتقل مى شده است اما تنها در قرن بيستم بود كه همه گيرى ايدز به وجود آمد. به گفته دكتر هان دليل اين تغيير وضعيت ممكن است به افزايش بى بندوبارى جنسى، ناآرامى هاى مدنى و مهاجرت مردم به شهرها مربوط باشد. 
پژوهشگران اولين مورد شناخته شده ايدز را در يك مرد سياه پوست جزء قبيله بانتو كشف كردند كه در سال ۱۹۵۹ فوت كرده بود و در كنگوى بلژيك جمهورى كنگوى فعلى محل زندگى زيرگونه هاى شمپانزه زندگى مى كرده است.

واكسن ايدز: جست وجوى سيزيفوسى

پس از بيش از دو دهه از شروع همه گيرى ايدز هنوز واكسنى براى آن وجود ندارد و پيش بينى مى شود بدون وجود واكسن موثر ضدايدز همه گيرى ايدز به خصوص در كشور هاى آسيايى و آفريقايى گسترش بيشترى پيدا كند. ابتلا به ويروس ايدز برخلاف بسيارى از عفونت هاى ويروسى باعث بروز ايمنى نسبت به آن نمى شود. بلكه ويروس با نابود كردن سلول هاى دستگاه ايمنى كه بايد مانع تكثير آن شوند و همين سلول ها هستند كه واكسن آنها را فعال مى كند و دفاع بدن را از بين مى برد.از طرف ديگر HIV مرتباً دچار جهش يا موتاسيون مى شود و شكل خود را تغيير مى دهد و اين امر رديابى آن توسط دستگاه ايمنى را مشكل مى كند.يك مشكل ديگر نبود معيارى يا آزمونى براى تعيين بروز ايمنى نسبت به HIV است.دستگاه ايمنى بدن داراى بازوى اصلى است كه يكى ايمنى هومورال يا ايمنى ناشى از آنتى بادى و ديگرى ايمنى سلولى- آنتى بادى هاى مولكول هاى پروتئينى هستند كه به ويروس ها و ساير عوامل مهاجم به بدن مى چسبند و مانع فعاليت آنها يا ورود آنها به درون سلول ها مى شوند. بنابراين آنتى بادى ها نقش مهمى در مقابله با HIV مى توانند داشته باشند زيرا HIV مانند ويروس هاى ديگر براى تكثير به وارد شدن به سلول هاى ميزبان نياز دارد.بازوى دوم دستگاه ايمنى، ايمنى سلولى، شامل انواع مختلفى از گلبو ل هاى سفيد هستند كه سلول هاى آلوده شده با ويروس را نابود مى كنند.يك علت عمده سختى مبارزه با HIV اين است كه ويروس ايدز جزء مهمى از ايمنى سلولى، يعنى لمفوسيت هاى CD4 يا سلول هاى T كمك كننده را نابود مى كند. سلول هاى T كمك كننده هماهنگ كننده هر دو بازوى دستگاه ايمنى هستند.
هنگامى كه شخص با HIV آلوده مى شود، هر دو بازوى دستگاه ايمنى فعال مى شوند و انواع بسيارى از آنتى بادى و سلول ايمنى را ايجاد مى كنند. اما در اكثريت افراد آنتى بادى ها نمى توانند عفونت HIV را مهار كنند، احتمالاً به خاطر اينكه ويروس آن قدر با سرعت جهش پيدا مى كند كه دستگاه ايمنى نمى تواند آنتى بادى هاى جديد را با همان سرعت توليد كند تا مانع ويروس شوند.اما ايمنى سلولى در ابتدا موفقيتى ظاهرى پيدا مى كند. در اغلب افراد پس از دوره اى از افزايش ويروس در خون، ميزان آن در نتيجه عمل گروهى از گلبول هاى سفيد به نام سلول هاى T كشنده سقوط مى كند و براى سال ها اين وضعيت حفظ مى شود و ويروس به طور پنهانى و غيرفعال در درون سلول هاى T كمك كننده باقى مى ماند.اما در نهايت ويروس ها برنده مى شوند. سلول هاى T كمك كننده به تدريج مى ميرند، دستگاه ايمنى مختل مى شود و عفونت هاى ناشى از عوامل فرصت طلب- ميكروب هايى كه در شرايط معمول و در افراد سالم بيمارى ايجاد نمى كنند _ باعث بيمارى هاى مختلفى در فرد آلوده به ويروس ايدز مى شوند و همين عفونت هاى فرصت طلب هستند كه در بسيارى از موارد بيماران را مى كشند.ايده اصلى در توليد واكسن ها اين است كه دستگاه ايمنى را از پيش تحريك كرده تا هنگامى كه يك عامل مهاجم مثل يك ويروس وارد بدن مى شود، دستگاه ايمنى كه بيش از اين به علت تزريق واكسن آموخته است آن را شناسايى كند، بتواند با سرعت كافى واكنش نشان دهد و ويروس را نابود كند.اولين تلاش ها براى ساختن واكسن ايدز مسيرى سنتى را دنبال مى كردند. هدف اين بود كه دستگاه ايمنى را طورى تحريك كنند تا آنتى بادى هايى را بسازد كه از عفونت پيشگيرى كند. گرچه بدن در عفونت معمول با HIV آنتى بادى هاى موثر بر ضد آن توليد نمى كند اما دانشمندان اميدوار بودند واكسنى را به وجود آورند كه بتواند توليد آنتى بادى هاى موثر را تحريك كند.دانشمندان در تلاش هاى اوليه براى ساختن واكسن ايدز برخلاف واكسن هاى ويروسى قبلى براى بيمارى هايى مانند فلج اطفال يا سرخك از ويروس هاى زنده ضعيف شده يا ويروس هاى كشته شده استفاده نكردند. در مورد ويروس هاى زنده ضعيف شده ترس آنها اين بود كه ويروس واكسن جهش پيدا كند و به ويروس بيمارى زاى به وجودآورنده ايدز بدل شود و در مورد ويروس كشته شده اين خطر در ميان بود كه در فرآيند پردازش واكسن ويروس هاى زنده اى باقى بمانند و با واكسن وارد بدن شوند.بنابراين در تلاش هاى اوليه از بخش هاى بى ضرر ويروس براى توليد واكسن استفاده شد با اميد اينكه آنها بتوانند دستگاه ايمنى را فعال كنند. اين قطعات شامل بخش هايى از DNA ويروس يا پروتئين هاى يافته شده در غلاف ويروس بودند اما نتايج حاصل نااميد كننده بودند. گرچه واكسن ها توليد آنتى بادى ها را تحريك مى كردند، آنتى بادى هاى حاصل «واكنش دهندگى وسيع» با انواع ويروس ايدز نداشتند. اين آنتى بادى ها در محيط آزمايشگاهى با سويه اى از ويروس كه واكسن از آن توليد شده بود واكنش مى كردند اما نه با نمونه هاى ويروسى به دست آمده از بيماران. بنابراين اين واكسن ها _ به خصوص در شرايط واقعى كه با ويروس هاى مرتباً در حال جهش يا موتاسيون روبه رو مى شوند- نمى توانستند محافظتى ايجاد كنند. در سال هاى اخير برخى پژوهشگران تلاش هاى خود را بر تحريك بازوى ديگر دستگاه ايمنى يعنى ايمنى سلولى متمركز كرده اند و نه صرفاً آنتى بادى ها. به اين ترتيب گروه هايى از پژوهشگران توانسته اند واكسن هاى تجربى ايجاد كنند كه توانسته است باعث ايمنى در ميمون ها نسبت به ويروس شود كه در آنها بيمارى شبيه ايدز در انسان ايجاد مى كند. در حيوانات واكسينه شده پس از آلوده شدن با ويروس عامل بيمارى، سلول هاى T كشنده فعال شدند و تكثير ويروس را مهار كردند و بيمارى به وجود نيامد.
در اين آزمايش هاى جديدتر هم از قطعات گوناگون DNA به دست آمده از ويروس ايدز استفاده شد كه به خودى خود توانايى ايجاد عفونت نداشتند. در بعضى از تجربيات DNA به تنهايى مورد استفاده قرار گرفت، اما قوى ترين پاسخ ها هنگامى به وجود آمد كه حيوانات مورد آزمايش ابتدا تحت تزريق واكسن DNA قرار گرفتند و سپس قطعات DNA درون يك ويروس بى ضرر جاى داده شدند و با تزريق اين ويروس دستگاه ايمنى بيشتر تحريك شد.البته بايد در مورد نتايج اين آزمايش ها محتاط بود. چون اين آزمايش ها بر روى ميمون ها و با يك ويروس شبيه ويروس ايدز انجام شده است و موفقيت در آنها لزوماً به معناى موفقيت و ايجاد ايمنى در انسان ها در مقابل خود ويروس ايدز نيست. از طرف ديگر بايد توجه داشت كه در انسان ها ممكن است ۱۰ سال يا بيشتر طول بكشد تا عفونت با HIV به ايدز بدل شود و اين امر ارزيابى واكسن را مشكل مى كند. به هر حال تنها راه براى تعيين موثر بودن واكسن ها آزمايش آنها روى انسان هاست. آزمايش واكسن ها بر روى انسان ها در سه مرحله يا فاز انجام مى شود. در فاز I، تحقيقات مقدماتى بر روى گروهى كوچكى از افراد بالغ سالم كه در معرض خطر ابتلا به بيمارى نيستند انجام مى شود. اين آزمايش ها به منظور بررسى بى خطر بودن واكسن و آزمايش واكنش بدن به دوزهاى مختلف واكسن انجام مى شود. در صورت موفقيت آزمايش هاى فاز I، بررسى واكسن به فاز II، آزمودن واكسن براى تعداد بيشترى از افراد داوطلب چه آنهايى كه در معرض خطر بيمارى نيستند و چه آنهايى كه در معرض خطر زياد براى ابتلا به بيمارى هستند (در اين مورد افراد آلوده به HIV) و سپس فاز III، آزمودن واكسن بر روى هزاران نفر افراد در معرض خطر بيمارى، وارد مى شود.در حال حاضر چندين واكسن تجربى مختلف توليد شده كه براى تحريك ايمنى سلول با هر دوى ايمنى سلولى و ايمنى هومورال طراحى شده اند. در كشورهاى مختلف از جمله ايالات متحده، كانادا، تايلند، كنيا، اوگاندا، هلند، انگليس و... در مراحل مختلف آزمايشى هستند و انواع ديگرى از واكسن ها نيز در مرحله توليد قرار دارند.حتى اگر اين واكسن ها مراحل مختلف آزمايش را با موفقيت بگذرانند، وارد شدن آنها به بازار دارويى چند سال ديگر طول مى كشد. بنابراين بعيد به نظر مى رسد كه جست وجوى سيزيفوسى دانشمندان براى واكسن ايدز در دهه اول قرن بيست و يكم به پايان برسد و همچنان بايد منتظر ماند.

• زنان 10 سال زودتر مى ميرند

ويروس تسخيرناپذير ايدز در آخرين اقدام قربان گيرى خود اين بار زنان را هدف گرفته است. ايدز طى ماه هاى گذشته با سرعت باورنكردنى چهره اى زنانه به خود گرفته است. اگرچه در سطح جهان مردان بيش از زنان آلوده به ويروس ايدز هستند اما با اين حال تغيير جمعيتى در ميزان آلودگى توسط اين ويروس در حال وقوع است و اين پديده صرفنظر از مرزهاى جغرافيايى زنان جهان را تهديد مى كند. امروزه زنان جوان با سرعتى بيش از مردان جوان به اين ويروس آلوده مى شوند و نوجوانان كم سن و سال در معرض خطر بالاترى براى آلودگى به اين ويروس قرار دارند. در سال ۲۰۰۱ برآورد شد كه ۳.۷ ميليون زن جوان در مقايسه با 5.4 ميليون مرد جوان در وضعيت ابتلا به ويروس ايدز و ايدز هستند. زنان جوان مبتلا به ويروس ايدز به طور متوسط ۱۰ سال زودتر از مردان به اين ويروس آلوده مى شوند و نهايتاً بسيارى از آنان در سنين پايين ترى نسبت به مردان در اثر ايدز مى ميرند.اگرچه آمار مبتلايان به ويروس ايدز در كشور مورد مناقشه است اما با افزايش مراجعات زنان به مراكز بهداشتى درمانى متخصصان بيمارى هاى عفونى زنگ خطر رشد صعودى ابتلاى زنان كشور به اين ويروس مرموز را به صدا درآورده اند. آمار روزافزون مبتلايان به ويروس HIV نشان مى دهد كه نيمى از جمعيت بيش از ۴۰ ميليونى بيماران ايدز را در جهان زنان تشكيل مى دهند. به طورى كه در كشورهاى آفريقايى طبق اين آمار تا حدود ۶۰ درصد از آلوده شدگان به اين ويروس زن هستند. در اغلب مناطق آفريقا ميزان آلودگى در ميان زنان جوان حداقل ۲ برابر ميزان آن در ميان مردان جوان است. در اتيوپى، مالاوى، تانزانيا و زيمبابوه در مقابل هر پسر ۱۵ تا ۱۹ ساله اى كه آلوده به ويروس ايدز است ۵ تا ۶ دختر آلوده در همين گروه سنى وجود دارند. در بعضى مناطق كنيا و زامبيا دختران نوجوان از ميزان آلودگى معادل ۲۵ درصد برخوردارند كه اين رقم براى پسران نوجوان ۴ درصد است. در مناطق شهرى مهم شرق و جنوب آفريقا مطالعات و واگير شناسى نشان داده است كه ۱۷ تا ۲۲ درصد دختران سنين ۱۵ تا ۱۹ سال در مقايسه با ۳ تا ۷ درصد از پسران هم سن و سال آنان آلوده به ويروس ايدز هستند. 

• زنان مورد علاقه ايدز

در كشور هنوز براى زنان و پيشگيرى از آلودگى آنان به ويروس ايدز كه اكثراً به دليل همسران آلوده آنان است هيچ تدبيرى و برنامه ريزى اى انديشيده نشده است.در حال حاضر در ايران ۶ درصد زنان به ايدز مبتلا هستند اما با اين رشد صعودى آمارها به سرعت بيشتر خواهد شد. اگرچه در اكثر كشورها تعداد افراد ايدزى مرد و زن مساوى است اما در ايران هنوز با چنين رشدى روبه رو نشده ايم.متوسط سن زنان مبتلا به ايدز در ايران ۲۰ تا ۲۵ سال است كه بيشتر آنان بدون آگاهى توسط همسران آلوده خود مبتلا شده اند.براساس اعلام سازمان جهانى بهداشت تبعيض جنسيتى، ايدز در زنان را افزايش مى دهد. براساس اين گزارش دليل اين امر آسيب پذيرى زنان نسبت به مردان از لحاظ اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و زيست شناختى است و عواملى مانند وابستگى اقتصادى بسيارى از زنان به مردان، سوءاستفاده جسمى و جنسى برخى زنان توسط شريك جنسى شان و قابل قبول بودن تعداد شركاى جنسى براى مردان در برخى از كشورها جنبه هاى مختلف تبعيض جنسيتى هستند كه بايد در اپيدمى ايدز در نظر گرفته شود.همچنين در بسيارى از نقاط جهان زنان حقوق كمترى نسبت به مردان دارند. دسترسى آنان به آموزش، تعليم و كار محدودتر است. همچنين تبعيض هاى جنسيتى در بسيارى از مناطق دنيا موجب مى شود كه زنان اطلاعات كمترى در مورد ايدز داشته باشند و قادر به استفاده از راه هاى ايمن در ارتباطات جنسى نباشند.

• طرح مغفول مانده 

طرح پيشنهادى اجبارى شدن آزمايش ايدز پيش از ازدواج از سوى يكى از مسئولان سازمان بهزيستى كشور در ميان نظرات ضد و نقيض اين طرح هنوز به تصويب نرسيده است. اگرچه به تصويب رسيدن آن هم كمكى به حل اين مشكل نخواهد كرد، اين مسئله يك مشكل بزرگ اجتماعى محسوب مى شود كه ريشه در بافت اقتصادى جامعه دارد. وجود فقر و رشد روزافزون بيكارى، روسپى گرى، اعتياد، استفاده از مواد مخدر و سرنگ اشتراكى براى تزريق مواد، روابط ناسالم و بى حساب جنسيتى، خشونت و اجبار به ايجاد روابط جنسى بدون حفاظ از طرف مردان و قبول آن از سوى زنان به دليل وابستگى اقتصادى و عدم آگاهى و... از جمله اين دلايل است. وزارت بهداشت از افزايش شمار زنان در مراجعه به مراكز بهداشتى درمانى در حالى گزارش مى دهد كه از آنان به عنوان قربانيان خاموش اين بيمارى نيز نام مى برد. اما هنوز راه هاى مناسب و قابل دسترسى براى پيشگيرى از شدت رشد اين فاجعه در ايران به كار گرفته نشده است. خطر توسعه سريع اين بيمارى همچنان در حال افزايش است.بيمارى ايدز امروز بار بسيار سنگينى بر دوش زنان گذارده است. زنان نه تنها بيشتر در معرض آلودگى قرار دارند بلكه در اكثر مواقع خود ناقل بيمارى نيز هستند، خواه در سنين بالا باشند و از نوه هاى يتيم خود نگهدارى كنند، خواه دختران جوانى باشند كه مسئوليت سرپرستى از خانوار را به عهده دارند و هنوز راه هاى سبك كردن اين بار عظيم ناشناخته مانده است.
بعضى پرسش هاى رايج در مورد HIV

• ايدز چيست؟

كلمه ايدز (AIDS) از حروف ابتدايى عبارت Acquired Immune Deficiency Syndrome ساخته شده است كه به معنى «نشانگان نقص ايمنى اكتسابى»است. هر كسى با ويروس انسانى نقص ايمنى (Human Immune deficiency Virus) HIV آلوده شد و تست HIV مثبت پيدا كرد مبتلا به ايدز محسوب نمى شود.هنگامى تشخيص ايدز در يك فرد آلوده به HIV داده مى شود كه يا تعداد مطلق سلول هاى CD4 (گروهى از سلول هاى دفاعى بدن) به كمتر از ۲۰۰ عدد در هر ميلى متر مكعب خون رسيده باشد يا عفونت هاى فرصت طلب ناشى از عواملى كه نمى توانند در افراد سالم بيمارى ايجاد كنند در فرد به وجود آمده باشد.

• چه مدت طول مى كشد تا آلودگى با HIV باعث بروز ايدز شود؟

در حال حاضر زمان متوسط بين عفونت با HIV و ظهور علائم ايدز بين ۸ تا ۱۱ سال است. اين زمان به مقدار زياد از فردى به فرد ديگر متفاوت است و به عوامل بسيار از جمله وضعيت سلامتى و رفتارهاى فرد بستگى دارد. در حال حاضر با تجويز درمان هاى موجود كه تكثير ويروس را مهار مى كنند، مى توان سرعت ضعيف شدن دستگاه ايمنى را كند كرد. همچنين مى توان از بعضى از بيمارى هاى همراه با ايدز پيشگيرى يا آنها را درمان كرد. بنابراين تشخيص زودرس آلودگى به HIV امكان انتخاب هاى بيشتر درمانى و پيشگيرى را فراهم مى آورد.

• آيا بين ايدز و ساير بيمارى هاى مقاربتى ارتباط وجود دارد؟

ابتلا به يك بيمارى مقاربتى خطر عفونت فرد با HIV را افزايش مى دهد، چه اين بيمارى مقاربتى باعث ضايعه پوستى يا مخاطى شده باشد چه نه. بيمارى هاى مقاربتى با ايجاد التهاب و تحريك پوستى و ايجاد زخم مى توانند ورود HIV به بدن را ضمن مقاربت تسهيل كنند. اما اگر چنين زخم يا رخنه اى هم به وجود نيامده باشد تحريك التهاب و پاسخ ايمنى در ناحيه تناسلى به علت اين بيمارى ها انتقال HIV را محتمل تر مى كند.

• HIV از كجا آمد؟

فرضيه اى كه بيش از همه طرفدار دارد و در ششمين كنفرانس رتروويروس ها و عفونت هاى فرصت طلب (ژانويه ،۱۹۹۹ شيكاگو) مطرح شد، اين است كه ويروس ايدز از گونه هاى خاصى شمپانزه احتمالاً ضمن تماس خونى حين شكار كردن آنها به انسان ها منتقل شده است.

• چگونه مى توان فهميد فردى به HIV آلوده شده است؟

تنها راه تعيين كردن اينكه فردى به HIV آلوده شده است، انجام آزمون تشخيص مخصوص آن است. بسيارى از افرادى كه به HIV آلوده مى شوند تا سال ها علامتى ندارند و از طرف ديگر بسيارى از علائمى كه براى ايدز ذكر مى شود با بيمارى هاى ديگر مشترك است.

• HIV چگونه منتقل مى شود؟

HIV از راه تبادل اين مايعات بدنى منتقل مى شود:
- خون (از جمله خون قاعدگى)
- منى
- ترشحات واژن
- شير پستان
خون بيشترين غلظت ويروس را دارا است و در مراتب بعد منى، ترشحات واژنى و شير قرار مى گيرند.
فعاليت هايى كه امكان انتقال HIV را فراهم مى كنند شامل اينها هستند:
- مقاربت جنسى بدون پوشش
- - تماس مستقيم با خون از جمله سرنگ هاى مشترك در معتادان تزريقى، انتقال خون يا برخى فرآورده هاى خونى، انتقال اتفاقى در تسهيلات بهداشتى و درمانى.
- مادر به نوزاد (در هنگام زايمان يا از طريق شير مادر)
- اين مايعات بدنى عفونت زا نيستند:
- بزاق
- اشك
- عرق
- مدفوع
- ادرار

• آيا بوسيدن باعث انتقال HIV مى شود؟

تماس اتفاقى از طريق بوسه با دهان بسته يا بوسه «اجتماعى» خطرى از لحاظ انتقال HIV ندارد. اما از آنجايى كه در بوسه با دهان باز (بوسه فرانسوى) امكان تماس با خون فرد وجود دارد، انجام اين عمل با فردى كه عفونت او با HIV مسجل است، توصيه نمى شود هر چند احتمال انتقال ويروس ايدز از اين طريق بسيار كم است. آيا تماس هاى اتفاقى (مثل دست دادن، در آغوش گرفتن، نوشيدن آب از ليوان فرد مبتلا و...) باعث انتقال HIV مى شود.نه HIV از طريق تماس هاى روزمره در خانه، محل كار، مدرسه و مواردى از اين قبيل منتقل نمى شود. HIV از طريق دست دادن، در آغوش گرفتن يا بوسه اتفاقى منتقل نمى شود. همچنين نشيمنگاه توالت فرنگى، آبخورى ها، ظرف غذاخورى، ليوان آبخورى، غذا يا حيوانات خانگى عامل انتقال عفونت نيستند.HIV ويروس آسيب پذير و شكننده اى است كه نمى تواند مدت درازى خارج از بدن زنده بماند، بنابراين امكان انتقال آن از طريق غذا يا هوا وجود ندارد. HIV در خون، منى و ترشحات واژنى افراد مبتلا موجود است و تنها تماس هاى نزديك در آميزش جنسى يا استفاده از سرنگ مشترك باعث انتقال آن مى شود.

• آيا زن آلوده مى تواند HIV را ضمن مقاربت جنسى به مرد منتقل كند؟

بله. اگر زنى به HIV آلوده باشد، ويروس در ترشحات واژنى و گردنه رحم او وجود دارد و ضمن مقاربت ويروس از طريق پيشابراه مرد يا بريدگى ها و خراشيدگى هاى آلت تناسلى وارد بدن او مى شود. وجود ساير بيمارى هاى مقاربتى احتمال انتقال را بيشتر مى كند.

• آيا كاندوم در پيشگيرى از انتقال HIV موثر است؟

مطالعات متعدد نشان داده است كه كاندوم هاى ساخته شده از لاتكس در صورتى كه به طور صحيح و مداوم استفاده شود در پيشگيرى از انتقال HIV بسيار موثر است. اين مطالعات نشان داده است كه حتى با تماس هاى جنسى مكرر، ۹۸ تا ۱۰۰ درصد افرادى كه به طور صحيح و مداوم استفاده كرده اند از آلودگى مصون مانده اند.

• چه مدت پس از در معرض قرارگيرى احتمالى بايد تست HIV انجام داد؟

مدت زمانى كه طول مى كشد تا در فردى كه ويروس ايدز وارد بدنش شده است، آنتى بادى توليد و تست HIV او مثبت شود را «دوره پنجره اى» (Window period) مى نامند. اين مدت معمولاً حدود ۱۲ هفته تا سه ماه طول مى كشد اما در موارد نادرى ممكن است تا شش ماه هم به طول انجامد.

• معنى يك تست مثبت و يك تست منفى چيست؟

يك تست مثبت به اين معناست كه:
- شما ويروس عامل ايدز را در بدن خود داريد.
- - شما مى توانيد ديگران را نيز آلوده كنيد و بايد اقدامات احتياطى را رعايت كنيد.
- تست منفى به اين معناست كه شما آنتى بادى هاى ناشى از ويروس ايدز را در خون خود نداريد.
تست منفى به اين معنا نيست كه:
- شما با HIV آلوده نيستيد (ممكن است در دوره پنجره اى باشيد)
- شما نسبت به ايدز مصون هستيد.
- شما نسبت به عفونت مقاومت داريد.
- شما هرگز ايدز نخواهيد گرفت

• اگر تست HIV من مثبت باشد، به اين معناست كه خواهم مرد؟

مثبت بودن تست HIV به اين معناست كه شما ويروس عامل ايدز را در بدن خود حمل مى كنيد. مثبت بودن اين تست به اين معنا نيست كه در حال حاضر ايدز داريد و نيز اين به اين معنا نيست كه شما خواهيد مرد. گرچه علاجى براى ايدز وجود ندارد، بسيارى از عفونت هاى فرصت طلبى كه در بيماران مبتلا به ايدز به وجود مى آيد را مى توان كنترل يا برطرف كرد و يا از آنها پيشگيرى كرد. از طرف درمان هاى موجود مى تواند تكثير ويروس را مهار كند. در حال حاضر به طول عمر و كيفيت زندگى مبتلايان به ايدز به ميزان قابل توجهى افزوده شده است.

HIV مثبت با ایدز چه تفاوتی دارد؟

زمانیکه ویروس HIVدر بدن یافت گردد، بیمار HIV مثبت است. ایدز زمانی است که بیمار HIV مثبت دارای علائم شدید بیماری شده باشد به نحوی که با اختلال شدید در کارکرد دستگاه دفاعی بدن، عفونتهای فرصت طلب بیمار را آلوده نمایند و بدن بیمار خود نتواند از رشد این میکروبها در بدن جلوگیری کند. بدن فرد سالم با دستگاه دفاعی خود می تواند به راحتی از ابتلا به عفونتهای فرصت طلب جلوگیری کند.
از زمانی که فرد HIV مثبت می گردد تا زمانی که به مرحله کشنده ایدز می رسد ممکن است چندین ماه و یا چندین سال طول بکشد که این زمان بستگی به شرایط سنی و بدنی بیمار و دریافت یا عدم دریافت داروهای موجود دارد. 

ویروس HIV چگونه منتقل می‌شوند؟

ویروس HIV از یک فرد به فرد دیگر قابل انتقال است که این انتقال از طریق مایعات بدن مانند خون، منی یا ترشحات واژن انجام می‌شود. شایعترین راههای انتقال عبارتند از: 

برقراری رابطة جنسی بدون محافظت با فرد آلوده 

تماس جنسی شایعترین راه سرایت آلودگی است. انتقال در اثر رابطه محافظت نشده با جنس مخالف و یا در اثر همجنس بازی امکان پذیر است. هر گونه تماس جنسی محافطت نشده از راه واژن، مقعد و دهان امکان سرایت دارد. 

با استفاده از سرنگ آلوده به خون افراد آلوده (در معتادان تزریقی مواد مخدر) 

در صورتیکه معتادان تزریقی از سرنگ مشترک دیگران استفاده کنند بسیار در معرض ابتلا به ویروس HIV و سایر عفونتها مانند هپاتیت هستند. 
خالکوبی و سوراخ کردن گوش بوسیله سوزن و وسایل آلوده بیماری را منتقل می کند.
استفاده از تیغ و وسایل مشترک در سلمانی خطر ابتلا دارد.
استفاده از وسایل دندانپزشکی که بخوبی سترون نشده است، بخصوص در مطبهای غیرمجاز و توسط کسانی که بصورت تجربی کار دندانپزشکی می کنند خطر انتقال ایدز دارد.
شما ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری باشید اگر: 
با شرکای جنسی متعددی رابطة جنسی محافظت نشده‌ دارید.
به یکی از بیماریهای مقاربتی مانند: سوزاک یا سیفلیس مبتلا شده‌اید.
از سرنگ قبلاً مصرف شده دیگران جهت تزریق مواد مخدر استفاده کرده‌اید. 
دارای شریک جنسی با هر یک از سه خصوصیت بالا هستید. 
در این شرایط شما حتماً باید از نظر ایدز آزمایش بدهید. 
کودکانی که از مادران آلوده به این بیماری متولد می‌شوند نیز در معرض ابتلا به ایدز هستند. 
در حال حاضر به کلیه مادرانی که در معرض خطر هستند توصیه می شود از نظر ایدز در ابتدای بارداری آزمایش شوند. در صورتیکه مادر HIV مثبت باشد، با استفاده از برخی داروها و نیز با انتخاب روش زایمان و شیردهی مناسب خطر انتقال بیماری به نوزاد از طریق مادر به میزان قابل توجهی کم می شود.

چه نوع تماسهایی با افراد آلوده موجب انتقال بیماری نمی‌شود؟

ویروس HIV در خارج بدن مدت زیادی نمی‌تواند زنده بماند بنابراین از طریق تماسهای معمولی منتقل نمی‌شود. این ویروس از طریق لمس کردن،‌ دست دادن، ‌در آغوش گرفتن، شناکردن در استخر عمومی، اهدای خون، استفاده از توالت عمومی، تلفن، دستگیره‌ در یا فواره آب انتقال نمی‌یابد. شما همچنین از طریق غذا و نیش حشرات به این بیماری مبتلا نمی‌شوید. بوسیدن فرد مبتلا با لبهای بسته احتمال انتقال کمی دارد ولی بوسیدن با لبهای باز یا بوسیدنهای عاشقانه احتمال انتقال دارد. تماس با اشک و عرق بیماران، عطسه و سرفه عامل انتقال بیماری نیست. تماس روزانه، استفاده از تلفن مشترک و حتی استفاده از فنجان مشترک در محیط کار عامل انتقال HIV نمی باشد. 

آیا آزمایش بلافاصله بعد از انتقال بیماری، ابتلا به بیماری را نشان می‌دهد؟

خیر، ‌بعد از 6-3 ماه از زمان احتمالی انتقال این ویروس، جواب آزمایش با دقت خوبی به شما می‌گوید که آیا آلوده شده‌اید یا خیر. منفی شدن آزمایش قبل از این زمان نمی تواند شما را از نبودن ویروس در بدنتان مطمئن کند. 

بیماری ایدز چه علائمی دارد؟

ورود ویروس HIV به بدن می تواند بدون علامت باشد یا ممکن است با علائمی مانند تب، درد عضلانی و گلودرد همراه باشد (شبیه علائم سرماخوردگی). پس از آن، بیمار دوره ای بدون علامت را پشت سر می گذراند. پس از این مدت - که در افراد مختلف و بسته به درمان شدن یا نشدن بیمار زمان مختلفی از چند ماه تا چند سال خواهد داشت - بیماری ایدز ظاهر می شود که علامت آن ابتلا به برخی عفونتهای قارچی، ویروسی و یا باکتریایی فرصت طلب است که در افراد سالم به ندرت دیده می شود. 
فراموش نکنیم که از زمان ورود ویروس به بدن، بیماری قابل سرایت به دیگران است حتی اگر بیمار علامتی نداشته باشد و یا خود از وجود بیماری مطلع نباشد. 

آیا ایدز درمان دارد؟

متأسفانه ایدز هیچ درمان قطعی ندارد و داروهای گوناگون کنونی تنها قادر به کنترل برخی از عوارض بیماری و تا حدودی افزایش طول عمر بیماران هستند. داروهای موجود جلو تکثیر سریع ویروس را می گیرند و تعداد ویروسهای موجود در بدن را کم می کنند. هیچکدام از این داروها قادر به نابودی دائم این ویروس در بدن نیستند. با کاهش تعداد ویروس در بدن، عملکرد دستگاه دفاعی بدن بهبود می یابد و خطر ابتلا به عفونت های فرصت طلب در بدن کم می شود و بدینوسیله طول عمر بیمار زیاد تر می شود و عوارض بیماری کم می شود. بیماران ایدزی مجبورند برخی از داروهایشان را برای تمام طول عمرشان مصرف کنند. آنها حتی در زمانیکه دستگاه دفاعی بدنشان بسیار ضعیف است، برای جلوگیری از مبتلا شدن به عفونتهای کشنده باید روزانه آنتی بیوتیک های مختلفی مصرف کنند. 

چگونه می‌توانم از ابتلاء به ایدز پیشگیری کنم؟

متأسفانه تاکنون هیچ واکسن مؤثری برای پیشگیری از ابتلا به ایدز ساخته نشده است. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری موارد زیر را به دقت مطالعه کنید و همواره و بدون کوتاهی بکار بگیرید:
1)از استفاده از سرنگ و سرسوزن استفاده شده توسط فرد دیگر اجتناب کنید. سوزنهایی که قبلاً برای خالکوبی و یا سوراخ کردن بدن دیگران استفاده شده است هرگز نبایستی استفاده نمایید. 
2)مطمئن‌ترین روش برای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی از جمله ایدز پرهیز از رابطة جنسی و یا محدود کردن رابطة جنسی به رابطه جنسی طولانی مدت (ازدواج) در میان شرکای جنسی است که ثابت شده است به این بیماریها مبتلا نیستند و هیچ شریک جنسی دیگری غیر از همدیگر ندارند، همچنین از سایر عوامل خطر ابتلا مانند اعتیاد تزریقی مصون باشند. وفاداری به همسر و پرهیز از بی بند و باری و انحرافات جنسی شما را در مقابل ایدز و سایر بیماریهای مقاربتی و حتی برخی از سرطانهای دستگاه تناسلی مصون می سازد. 
3)برای کسانی که رفتار جنسی آنها، خطر ابتلا به ایدز را در آنها بوجود می‌آورد، استفادة صحیح و دائمی از کاندوم از نوع کاندوم لاتکس مردانه خطر ابتلا به بیماریهای مقاربتی را به نحو مناسبی کاهش می‌دهد، هر چند که استفاده از کاندوم 100% موفق نیست و با افزایش تعداد شرکای جنسی، خطر ابتلا به بیماری هم اضافه می‌شود.
4)کاندومهایی که به مواد اسپرم‌کش آغشته می‌شوند نسبت به کاندومهای که با سایر مواد لزج شده‌اند خطر انتقال عفونت‌های مقاربتی و ایدز را کمتر نمی‌کنند. استفاده از مواد لزج‌کننده با پایة روغنی مانند وازلین خطر تخریب کاندوم و در نتیجه از بین بردن اثر‌بخشی آنرا دارد. محافظت مناسب زمانی است که کاندوم درکل زمان رابطة جنسی از ابتدا تا انتها و به درستی استفاده شود. فراموش نکنیم که ویروس ایدز حتی با ورود ترشحات آلت مردانه که قبل از انزال و خارج شدن منی است، همچنین از طریق ترشحات واژن و مقعد قابل انتقال است. بنابراین استفاده از کاندوم، چه با هدف پیشگیری از حاملگی ناخواسته و چه با هدف پیشگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی از جمله ایدز، می بایستی از ابتدا تا انتهای رابطه جنسی بصورت مداوم باشد. 
5)هیچگاه از ریش‌تراش، تیغ ریش‌تراشی و مسواک دیگران به دلیل احتمال آلوده شدن به خون آنان استفاده نکنید.
6)در هنگام مراجعه به سلمانی حتما تیغ و وسایل شخصی خود را به همراه برید. به یاد داشته باشید که برای کشته شدن ویروس ایدز با الکل، درجه خاصی از الکل و مدت زمان قابل توجهی مورد نیاز است و صرف وارد کردن وسایل سلمانی به الکل و خارج کردن آن با وجودیکه ممکن است از سایر آلودگیها پیشگیری کند، اما ویروس HIV را نابود نمی کند. پس همیشه از سلمانی بخواهید از لوازم خودتان استفاده نماید. 
7) برای اقدامات پزشکی و دندانپزشکی حتما به مطب ها و مراکز معتبر مراجعه نمایید. هرگز اجازه ندهید که از سوزن استفاده شده برای دیگری برای شما استفاده گردد.
8) اگر به HIV آلوده هستید و حامله هستید یا قصد حاملگی دارید حتماً موضوع را با پزشک مطرح کنید چرا که احتمال انتقال ویروس به جنین وجود دارد و از طرف دیگر داروهایی وجود دارند که با مصرف آنها این احتمال کم می‌شود. 

رابطة جنسی مطمئن چیست؟

مطمئن‌ترین رابطة جنسی نداشتن رابطة جنسی است؛ اما رابطة جنسی مطمئن‌تر برای کسانی که این رابطه را دارند، زمانیست که 
هیچ کدام از طرفین رابطه، آلوده به ویروس HIV نباشند، 
فقط و فقط با همدیگر رابطة جنسی داشته باشند 
از مواد مخدر تزریقی استفاده ‌نکنند. 
رابطة جنسی مطمئن‌تر همچنین زمانی است که وقتی نمی‌دانید که آیا شریک جنسی شما به این ویروس آلوده است یا خیر و زمانی که نمی‌دانید که آیا شریک جنسی شما با شخص دیگری نیز چنین رابطه‌ای دارد یا خیر، از کاندوم استفاده کنید (شما یا شریک جنسی شما)
در هر زمانیکه رابطة جنسی دارید از کاندوم مردانه استفاده کنید. اگر طرف مرد حاضر به استفاده از کاندوم مردانه نیست، می‌شود از کاندوم زنانه استفاده نمود. هر چند که کاندوم زنانه به اندازه نوع مردانه محافظت ایجاد نمی‌کند ولی به هر حال از استفاده نکردن از آن بهتر است. هیچگاه اجازه ندهید که خون، منی،‌ ادرار، ترشحات واژن یا مدفوع شخص دیگری به دهان،‌ واژن یا مقعد شما وارد شود. 

روش صحیح استفاده از کاندوم چیست؟

برای استفاده از کاندوم باید آنرا به دقت و به درستی استفاده کنید تا مطمئن شوید از محافظت لازم برخوردار شده‌اید. کاندوم می‌بایستی در هر مرحله و در هر نوع رابطة جنسی استفاده شود مثلاً زمانی که آلت در تماس با دهان، واژن و مقعد است، برای محافظت از ابتلاء به بیماری باید از کاندوم استفاده کرد.
برای انجام رابطة جنسی اگر می‌خواهید از چرب کننده استفاده کنید برای آنکه این مواد اثر محافظتی کاندوم را کم نکنند و یا حتی آنرا از بین نبرند، باید از مواد با پایة آبی مانند ژل‌های مناسب (مانند( KY استفاده نمایید. استفاده از چرب کننده‌های با پایة روغنی مانند وازلین، روغن بچه یا لوسیونها می‌تواند مواد کاندوم را حل کرده و اثر آنرا از بین ببرد.

اگر جواب آزمایش HIV مثبت بود چه باید کرد؟

در صورتیکه تنها جواب یک آزمایش شما مثبت شده است به پزشک مراجعه کنید، احتمال خطای آزمایش وجود دارد. پزشک آزمایشات تکمیلی را درخواست می‌کند که در صورت مثبت شدن آنان است که آلوده به بیماری تلقی می‌شوید. توجه داشته باشید که ویروس می‌تواند سالها بدون علامت خاصی در بدن باشد و با داروهای کنونی مبتلایان به این ویروس می‌توانند سالها به سلامت زندگی کنند. برای اینکه به این هدف برسید می‌بایستی به پزشک خود اعتماد کنید و دستورات دارویی را به دقت اجرا نمایید. شما همچنین باید در مقابل بعضی بیماریها مانند ذات‌الریه و آنفولانزا واکسینه شوید که توصیه‌های لازم در این خصوص از طرف پزشک معالج به شما می‌شود. از غذاهای تازه و مقوی استفاده نمایید، بدن خود را قوی نگه دارید، به طور منظم ورزش کنید و به اندازة کافی استراحت کنید تا توان دفاعی بدن شما افزایش یابد. 
فراموش نکنید که به محض آگاهی از ابتلا به ایدز می‌بایستی شریک جنسی خود را آگاه کنید تا او نیز در اسرع وقت آزمایش شود چرا که احتمال ابتلای او نیز وجود دارد. 
منابع :
ايدز ، ويروس هزار چهره www.iranmania.com
ایدز چیست؟ www.behdashtrazan.blogfa.com
درباره « ايـدز »چه مي‌دانيد؟ www.tafrihi.com