برخی از دردهای شکمی ، ساده  و پیش پا افتاده اند و به درمان  نیاز ندارند و خود به خود بهبود می یابند، اما گاهی دردهای شکمی، خطرناک و حتی کشنده هستند و اگر طی چند ساعت به کمک بیمار نشتابیم، جان و سلامت وی در معرض خطر قرار می گیرد.
دردهای شکمی نوع اول، مثل درد ناشی از اسهال، نفخ، دل پیچه و عادت ماهانه خانم ها را تقریبا همه مردم می شناسند و حداقل چند بار در طول زندگی آن را تجربه کرده اند.
دردهای خطرناک یا جدی، خصوصیاتی دارند که توجه به آنها برای اقدام به موقع و مراجعه به پزشک مهم است.
شکم به حد فاصل بین پرده دیافراگم (پرده زیر ریه ها) تا ناحیه ورودی لگن گفته می شود و یک حفره تو خالی است که برخی اندام های توخالی مثل بخش کوچکی از مری، معده، روده بزرگ و کوچک و نیز کبد، لوزالمعده، طحال و کیسه صفرا در آن جای گرفته اند.
در دو طرف مهره ها و در ناحیه پشت، کلیه و سیستم مجاری ادراری و کمی پایین تر و در ناحیه تحتانی شکم، رحم، تخمدان ها و ضمائم آن در جنس مونث قرارگرفته اند. آسیب و اختلال عملکرد در هر کدام از این بخش ها باعث ایجاد درد می شود.
از آنجا که این اندام ها در کنار هم قرار گرفته اند، یکی از بهترین روش های اولیه برای تشخیص درد، توجه به علایم و نشانه های ظاهری است.
دردهای شکمی متفاوت و از شایع ترین علل مراجعه بیماران به پزشک هستند. 13 نوع از آنها که به پیگیری و مراجعه به پزشک نیاز دارند عبارتند از:
1- درد ارجاعی
منشا این دردها از محوطه خارج شکمی است، یعنی بیمار با درد شکم به پزشک مراجعه می کند و بعد از معاینه ها و آزمایش ها معلوم می شود مثلا درد مربوط به عفونت قسمت تحتانی ریه و در اثر سینه پهلو کردن بوده، یا عفونت باعث انتشار درد به حفره شکمی شده است. این نوع دردها از نوع ارجاعی هستند.
2- درد شدید و نفس گیر
دردهای ناتوان کننده و شدید که فرد در اثر آن خمیده و دولا راه می رود، نمی تواند بخوابد، یا قادر به حضور در محل کارش نیست، از نوع شدید هستند و به بررسی نیاز دارند.
3- درد متداوم
دردهای کوتاه مدت شکمی معمولا مهم نیستند، مثل تولید گاز زیاد در روده ها و حرکات آن ممکن است درد ایجاد کنند و معمولا بعد از مدت کوتاهی، بهبود می یابد، ولی تداوم آن می تواند مشکل ساز باشد. دردهای شدید عودکننده و طول کشیده از مواردی هستند که باید بررسی شوند.
4- درد همراه با تب
درد همراه با تب، درد غیرمعمولی و معمولا نشان دهنده وجود عفونت داخل بدن است. گاهی زخم های معده یا اثنی عشر دچار پارگی می شوند و در حفره شکم عفونت ایجاد می کنند. آبسه های داخل شکمی، التهاب کیسه صفرا یا لوزالمعده و سنگ های کلیوی که دچار عارضه شده اند، از علل مهم تب همراه با دل درد هستند و همگی بیماری های مهمی به شمار می روند.
5- درد همراه با زردی پوست
وجود درد همراه زردی پوست، به بررسی دقیق تر و گاه بستری شدن بیمار نیاز دارد. این علامت می تواند به علت وجود سنگ کیسه صفرا، تکان خوردن آن و در نتیجه انسداد مجرای صفراوی باشد. این بیماران با دل درد شدید واستفراغ مراجعه می کنند و گاهی لازم است در اسرع وقت تحت عمل جراحی قرار گیرند.
6- دردی که به پشت می زند
دردهایی که به پشت  می زنند، ممکن است با دردهای کمر یا دردهای عضلانی اشتباه گرفته شوند، ولی همراهی درد شکم و درد پشت  گاه به دلیل التهاب پانکراس (پانکراتیت) یا التهاب و زخم اثنی عشر است. این بیماران باید از نظر قلبی هم بررسی شوند.
دردهایی که از ناحیه کمر شروع و به کشاله ران انتشار می یابند، معمولا ناشی از بیماری های کلیوی مانند عفونت کلیه و سنگ های کلیوی هستند.
7- درد همراه با خونریزی گوارشی
درد شکم و استفراغ حاوی خون، می تواند به دلیل خونریزی از مری یا معده باشد. خونریزی گاهی ناشی از وجود زخم در دستگاه گوارش فوقانی، بیماری های مزمن کبدی یا حتی سرطان های دستگاه گوارش است. گاهی خونریزی گوارشی خود را با سیاه رنگ شدن مدفوع نشان می دهد و برخی اوقات در فرد دچار دردشکم، خون روشن به همراه مدفوع یا بدون آن از مقعد دفع می شود. در همه این موارد باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه شود.
8- دردی که با تغییر وضعیت، شدت می یابد
اگر در اثر حرکت، پهلو به پهلو شدن و سرفه، درد ناحیه شکم تشدید شود، احتمالا اتفاق مهمی افتاده و پرده پوشاننده حفره شکم دچار التهاب شده است. به این حالت پریتونیت گفته می شود. پریتونیت یکی از اورژانس های پزشکی است و اغلب به عمل جراحی اورژانس نیاز دارد. چنین افرادی در زمان معاینه شکم با کوچک ترین فشار روی جدار شکم دچار درد بسیار شدید می شوند. سوراخ شدن جدار روده یا معده و انسداد عروقی که به روده ها خونرسانی می کنند، از علت های منجر به پریتونیت (التهاب حفره داخلی شکم) هستند.
9- دردی که به کشاله ران تیر می کشد
دردهایی که از ناحیه کمر شروع و به کشاله ران انتشار می یابند، معمولا ناشی از بیماری های کلیوی مانند عفونت کلیه و سنگ های کلیوی هستند. بیماران اغلب شکایت های دیگری از قبیل سوزش ادرار، تهوع و استفراغ هم دارند.
10- درد عصبی
برخی بیماران هنگام مراجعه به یک نقطه خاص مانند ناف یا پهلو یا نقطه ای در زیر دنده ها اشاره می کنند و از درد این نواحی شکایت دارند و در معاینه  و بررسی های نکته ای که نشان دهنده بیماری باشد، یافت نمی شود. این دردها بیشتر جنبه روحی روانی (سایکوسوماتیک) دارند. در این زمان پزشکان بیمار را به خواب خوب، ورزش و کنترل استرس های محیطی تشویق می کنند و در صورت لزوم به روان پزشک ارجاع می دهند.
11- دردی که در اثر فعالیت  ایجاد می شود
این نوع درد شکم باید جدی تر بررسی شود. اگر درد بالای شکم در اثر فعالیت، مثلا ورزش کردن یا بالا رفتن از پله ایجاد  شود، به خصوص اگر با تهوع و تنگی نفس یا تعریق همراه باشد، ممکن است نشانه درد قلبی باشد. متاسفانه مبتلایان به چنین دردهایی خیلی دیر مراجعه می کنند و اغلب درد را به مشکلات معده نسبت می دهند.
خصوصیت مهم درد قلبی آن است که در اثر فعالیت تشدید می شود و با استراحت بهبود می یابد.
گاهی درد ناشی از حمله قلبی به هیچ وجه در قفسه سینه یا بازوها احساس نمی شود و فقط در ناحیه بالای شکم احساس می شود.
12- درد زونا
زونا یک بیماری ویروسی است که گاهی با درد نسبتا شدید شکمی آغاز می شود و ابتدا تشخیص آن دشوار است، ولی بعد از حدود یک هفته از شروع علایم، ضایعات تاولی آن در ناحیه دردناک شکم پدیدار و تشخیص قطعی می شود. معمولا این درد، یک طرفه است.
13- درد قاعدگی
در بیشتر خانم ها به فاصله کمی قبل از شروع عادت ماهانه آغاز می شود. بسیاری از خانم ها با این نوع درد آشنایی دارند و آن را در هر بار قاعدگی تجربه می کنند. اگر هر دوره درد به صورت غیرعادی و متفاوت از دوره های قبلی بود، بیمار باید تحت بررسی قرار گیرد. ممکن است کیست تخمدان پاره شود، یا حتی بارداری های خارج رحمی، شبیه این دردها را ایجاد کند.

منبع:هفته نامه سلامت - دکتر امیرعلی سهراب پور