مزاج چیست؟
به حالت و وضع بدنی هر فرد ، به طور کلی مزاج گفته میشود.
تعادل در مزاج آدمی باعث سلامتی میشود و غلبه هر کدام از آنها باعث بروز بیماری های خاصی میشود.

شناخت عناصر اربعه:

جهان با چهار عنصر ساخته شده است:
- آتش
- هوا
- آب
- خاک

* مزاج یا اخلاط انسانها در غالب کلی عبارتند از :
دم؛ گرم و تر
صفرا؛ گرم و خشک
بلغم؛ سرد و تر
سودا؛ سردو خشک

- همین چهار عنصر هم، در بدن موجودات زنده باید وجود داشته باشد.

- حتی حیوانات هم دارای مزاج هستند. به عنوان مثال: مزاج گرگ، گرم و خشک است و عنصر آتش در آن زیاد است. زنبور هم همینطور.
مزاج شیر گرم و تر است و اگر این مزاج را نداشت و خون برتری نداشت اصلا شیر نبود و تمام خصوصیات شیر را نمی توانست داشته باشد.
مزاج مورچه سرد و خشک است.
مزاج الاغ و گاو سرد و تر است. لذا خوردن گوشت آنها مکروه است.

- مزاج نه تنها روی جسم، بلکه روی اخلاق و رفتار شخص هم تاثیر می گذارد و خلق و خوی شخص، مثل خلق و خوی عنصر ذاتش می شود که غلبه پیدا کرده بر عناصر دیگر.

- انسان سالم کسی است که بتواند این چهار مزاج را در حد اعتدال نگه دارد. هر وقت از یکی از مزاجها کاسته شود یا بر دیگری غلبه پیدا کند تولید بیماری می کند.

- یکی از دلایل طول عمر امام زمان علیه السلام علاوه بر معجزه الهی بودن، همین اعتدال مزاج است که با خوردن غذای طیب و معتدل و استفاده از آب و هوای خوب به وجود می آید.

خداوند طبق آیه شریفه "ایلافهم من الرحله الشتاء و الصیف" می فرماید: سفرهای زمستانه و تابستانه داشته باشید. چرا در تابستان باید جایی زندگی کنیم که خیلی هوا گرم است و انسان را کلافه می کند و یا در زمستان جایی باشیم که خیلی سرد باشد.

- یکی دیگر از چیزهایی که روی مزاج تاثیر دارد دوست انسان است. اگر دوست خلاف کار، دارای وسواس، شکاک یا اهل گناه باشد از لحاظ روحی تاثیر می گذارد. لذا می بینیم که امام زمان علیه السلام با هر کسی دیدار نمی کند.

- هر نوع بیماری هم دارای مزاجی است. مثلا بیماری اسهال و اگزما دارای مزاج گرم و بیماری رعشه و ریفلکس معده دارای مزاج سرد است.

- داروهای شیمیایی چون بر اساس مزاج تجویز نمی شوند استفاده از آنها موجب عوارض می شود. داروهای گیاهی هم همینطور. اول باید مزاج را تشخیص داد و دارو را بر اساس مزاج شخص و مزاج بیماری تجویز کرد. به عنوان مثال آب که ساده ترین دارو است اگر بدون شناخت مزاج تجویز شود می تواند ضرر داشته باشد. در آب درمانی به شخص بلغمی که سردی و رطوبت بدنش هم بالاست اگر بگویید که روزی 6 الی8 لیوان آب بخورید چه اتفاقی برای بدن او می افتد؟

- ساعات شبانه روز، روز و شب، ماهها و فصلها، همه دارای مزاج مخصوص به خود هستند که در بحث های آینده مطرح خواهد شد.

- مرد و زن، وضعیت خواب و بیداری، خوراکها، رنگها، بوها و هر چه اطراف ما وجود دارد همه دارای مزاج هستند.

منبع: کشکول طب ایرانی اسلامی