چکیده 

رسیدگی به بیماران، خدمتی انسانی است. در این میان، پرستاران، این فرشتگان مهر، خدمتی وصف‌ ناشدنی به بیماران انجام می‌ دهند و بر لبان بیماران، لبخند می‌ نشانند.
امام باقر علیه‌السلام در این مورد می‌فرماید: «خداوند هیچ‌ گاه به عبادتی مانند خوشحال کردن مؤمن عبادت نشده است».(1)

پرستاری در دوران کهن 

پرستاری، تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد. مردمان گذشته باور داشتند که گناه و کفر انسان‌ها، علت اصلی بیماری‌ هاست. از این رو، پرستاری بیماران، به گونه‌ای بسیار ابتدایی و به دست متولیان امور دینی صورت می‌گرفت. در منابع آشوری و ایران قدیم، به نوعی از پرستاری و پرستاران سخن به میان آمده است. شش قرن پیش از میلاد مسیح، در هند، شناخت دارو، فداکاری برای سلامت بیمار، پاکی روح و پاک چشمی، چهار ویژگی اساسی و لازم پرستاری به‌شمار می‌رفت. بُقراط، حکیم یونانی نیز اعتقاد داشت که پزشک یا باید خود از بیمار پرستاری کند یا یکی از شاگردانش را بدین کار بگمارد. 

اهمیت و ضرورت پرستاری 

اهمیت پرستاری، در خدمتی است که پرستار به بیمار می‌کند. مراقبت در مصرف به موقع داروها، رعایت رژیم غذایی و خوش‌اخلاقی پرستار در بهبود بیمار مؤثر است. اگر خللی در پرستای پیدا شود، چه‌بسا زحمت پزشک به هدر رود. امروزه پرستاری چون دیگر شاخه‌های علوم، جنبه‌های تخصصی و روان‌شناختی پیدا کرده است و دانشکده‌های پرستاری در سراسر کشور و سراسر جهان شکل گرفته است. البته با کمال تأسف، بخشی از چهره زیبای پرستاری، زیر سایه سنگین بی‌توجهی ناشناخته مانده است. 

پرستاری در نگاه امام خمینی رحمه‌ الله 

حضرت امام خمینی رحمه‌ الله ، پرستاری را شغل ارزشمندی می‌دانست. ایشان پرستاران را همواره به پای‌بندی به ارزش‌های اسلامی سفارش می‌کرد و می‌فرمود: «باید خیلی توجه داشته باشید به اینکه هم وضع بیمارستان‌ها، وضع اسلامی باشد و هم رفتارتان با این مریض‌ها و با این معلولین و با این بیمارها یک وضع مادرانه و خواهرانه باشد. بسیار کار مشکل و ارزشمندی است و بسیار پرمسئولیت. بنابراین، سفارش من به پرستاران سراسر کشور این است که باتمام قوا کوشش کنید که اعمال شما اعمال اسلامی باشد و رفتار شما با مریض رفتار خوب و رفتار انسانی ـ اسلامی باشد. خداوند تبارک و تعالی به شماها اجر عنایت کند و اجر آن زن‌هایی که در صدر اسلام برای پرستاری لشکر می‌رفتند، ان شاء الله در نامه اعمال شما هم نوشته بشود». 

ارزش والای شغل پرستاری 

پرستاری می‌تواند یکی از راه‌های تقرب به خداوند و دست‌ یابی به کمال انسانی باشد. چنین نگرشی به شغل پرستاری، نشاط و علاقه ویژه‌ای در پرستاری ایجاد می‌کند و او به کار خود به عنوان وظیفه‌ای الهی ـ انسانی می‌نگرد. در این راستا، تنها کسانی می‌توانند به شغل پرستاری و مراقبت از بیماران بپردازند که دارای انگیزه بالا، قدرت تحمل، دل‌سوزی و بردباری باشند. این افراد با چنین نگرشی، درضمیر پاک نیک‌فطرتان جامعه جای دارند و از محبوبیت اجتماعی بالایی برخوردارند. همگان می‌دانند که پاداش مادی نمی‌تواند جبران کار طاقت‌فرسای پرستاران باشد و آنان نیز به‌خاطر امور مادی به این شغل شریف روی نمی‌آورند، بلکه پاداش خود را از خدا می‌خواهند. مردم نیز باید با آگاهی از این امر، تلاش‌های بی‌شایبه آنان را ارج نهند. تکریم و تجلیل از مقام پرستار، خود، بیانگر ارزش اجتماعی و جایگاه پرستاری است. 

آثار خدمت به بندگان خدا 

از آموزه‌های اسلامی و سیره اولیا برمی‌آید که پس از ادای واجبات، خدمت به مردم، به ویژه مؤمنان و صالحان، مهم‌ترین وسیله نزدیکی به خداوند است.اولیای الهی همواره در خدمت مردم بودند و برای برآوردن نیازهای آنان تلاش می‌کردند. رسیدگی به بندگان خدا، انسان را از خودخواهی و خودبینی باز می‌دارد و به اخلاق الهی و ملکوتی می‌آراید. خداوند متعالی می‌فرماید: «همچنان‌که خداوند با فضل و رحمت با شما رفتار می‌کند، شما نیز به یکدیگر دارای فضل و نیکی باشید».
وقتی انسان می‌تواند با چهره گشاد و لبخند صمیمی، غمی را از دل بزداید، چرا از آن دریغ ورزد؟ انسان‌ها نیازمند محبت هستند. به‌ویژه اگر در بستر بیماری باشند، پرستاری که می‌تواند با نگاه یا کلام محبت‌آمیز بیماری را شاد کند، در واقع، خداوند را خشنود کرده است. بیمار وقتی با چهره مهربان پرستار روبه‌رو می‌شود، آرامش می‌یابد و نگرانی‌اش به اطمینان تبدیل می‌ شود. 

دایم گل این بستان، شاداب نمی‌ ماند  / دریاب ضعیفان را در وقت توانایی 

دلداری دادن به بیمار 

بیمار با شرایط سختی دست و پنجه نرم می‌کند. تلخی دارو، سختی تنهایی و فشار درد او را می‌آزارد. در این وضعیت، گاه خود را می‌بازد و تصویر سلامتش را در آیینه آینده، مبهم می‌بیند و از خود می‌پرسد: آیا خوب می‌شوم؟ این‌جاست که اگر امید خود را باز نیابد، ممکن است هیچ‌ گاه خوب نشود. 
یکی از سفارش‌های مهم در اسلام، امیدوار کردن بیماران به بازیافتن تن‌درستی است؛ چون این امر روح آنان را شادمان می‌کند و طراوت جسمی را برایشان به ارمغان می‌آورد. بیماری، آیینه‌ای است که چهره دیگر زندگی را نشان می‌ دهد. پرستار باید حال بیمار را درک کند و برای دلداری دادن به او و ارتقای روحیه سلامتش بکوشد تا بیمار با امید به خداوند و کسب روحیه از اطرافیان، مشکلات بیماری را راحت‌تر تحمل کند و از بستر بیماری برخیزد. 

پی نوشت ها :

1- این مقاله، خلاصه‌ای از کتاب فرشته مهر؛ آیین پرستاری و عیادت از بیمار در اسلام، با مشخصات کتاب‌ شناسی به شرح زیر است: 
شکیبا سادات جوهری، فرشته مهر؛ آیین پرستاری و عیادت از بیمار در اسلام، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1385، 176 صفحه.

منبع: سایت حوزه