کیست تخمدان
كیست تخمدان عبارت است از توده های تخمدانی معمولاً خوش خیم كه اغلب از نسج تخمدان تولید شده و در بسیاری از موارد از فولیكول های سطح تخمدان سرچشمه می گیرد. در واقع كیست تخمدان از توده های كیسه مانندی كه دارای یك جدار است و مقداری مایع ساده داخل آن جمع شده، تشكیل شده است.

عوامل
علل متفاوتی می تواند باعث بروز این كیست ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمك گذاری است. چون فولیكولی كه قرار است «تخمك» را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمك را آزاد می كند، این اتفاق در این فرد رخ نمی دهد و با تجمع آب در داخل خود، تبدیل به كیست می شود. گاهی چند تخمك چند كیست تولید می كنند و این عمل تكرار شده، تعداد زیادی كیست كوچك در تخمدان ها ایجاد شده كه آنها را به نام تخمدان های پلی كیستیك(PCO) می شناسیم.

انوع كیست تخمدان
كیست ها انواع مختلف دارند ولی كیست های تخمدان شایع كه بیشتر دیده می شود، اكثراً كیست های ساده و همان كیست هایی است كه شرح داده شد. ولی در مواردی این كیست ها می تواند بدخیم و خطرناك باشد كه برای تشریح آنها به بحث های پیچیده پزشكی نیاز است. گاهی هم از محل فولیكول تخمدانی در مرحله دوم سیكل ماهانه كه دوره لوتیئنی نامیده می شود كیست های لوتیئنی ساخته می شود كه آنها نیز به نام كیست فونكسیونل شناخته شده و خطرناك نیستند.این كیست ها یا خود به خود و یا به وسیله درمان های ساده رفع می شوند.
چاقی با ایجاد  اختلالات هورمونی  یکی از دلایل مهم وقابل درمان  کیستهای تخمدان وهمچنین عامل مهمی در نازایی است. با درمان چاقی انتظار میرود کیستها برطرف شوند و قدرت باروری افزایش یابد.

علائم
بیشتر کیست ها هرگز مشخص نمی شوند و بدون اینکه زنان بدانند که به این کیست ها مبتلا هستند برطرف می شوند. هنگامی که یک کیست علائم ایجاد می کند، درد در شکم یا لگن شایع ترین علامت است.
درد می تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خون ریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.

علائم حاد كیست تخمدان
احساس درد ناگهانی شكم، تهوع و استفراغ، تغییرات نبض، احساس ضعف كه ممكن است به علت خون ریزی داخلی باشد. بعضی وقت ها با خونریزی مختصر پریتون علائم شدت پیدا نمی كند و با استراحت در بیمارستان علائم بهبود پیدا كرده و احتیاج به عمل ندارد.

تشخیص
بیشتر کیست ها به وسیله ی اولتراسوند (سونوگرافی)تشخیص داده می شوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیست های تخمدانی است. اولتراسوند یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان های درون بدن استفاده می کند. تصویربرداری اولتراسوند بدون درد است و ضرری ندارد.
هم چنین می توان کیست ها را با روش های دیگر تصویربرداری مانند اسکن CAT یا اسکن MRI شناسایی کرد.

پیش گیری
اگرچه بیشتر کیست های تخمدان حتی پس از ۴۰ سالگی خوش خیم هستند اما کیست های تخمدانی که پس از ۴۰ سالگی ایجاد می شود نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطانی بودن را دارند. تشخیص زودهنگام کیست های تخمدان اهمیت زیادی در درمان آنها دارد. به همین دلیل پزشکان توصیه می کنند سه فاکتور چاقی، رشد موی اضافی غیرعادی در بدن (هیرسوتیسم) و اختلاف عادت ماهانه بایستی جدی گرفته شوند. قاعدگی معمولا تا دو سال پس از بلوغ نامنظم است ولی پس از آن در صورت مشاهده نامنظمی باید به پزشک مراجعه شود.
پیش گیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده افرادی كه از قرص های ضد بارداری استفاده می كنند، كمتر دچار كیست تخمدان می شوند و در حاملگی و شیردهی نیز به علت مهار فعالیت تخمدان كیست های تخمدان كمتر مشاهده می شود و اگر هم وجود داشته باشد در دوره ی بارداری و شیردهی خود به خود پس رفت پیدا می كند. معمولاً خانم هایی كه دیر ازدواج می كنند و دیر حامله می شوند، بیشتر در معرض این كیست ها قرار می گیرند، ولی كاملاً نمی توانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند چون همه خانم ها كیست تخمدان پیدا نمی كنند بنابراین توصیه می شود با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص  مشاوره و معاینه شوند. به خصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناك تخمدانی (سرطان ها) شایع تر است و از این سن باید هر شش ماه یك بار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند. كلاً برای رفع كیست ها ساده ترین و كم خرج ترین درمان همان قرص های ضد بارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند چون عوارض آن خصوصا در سنین بالاتر خطرناک است، بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد و فرم های مقاوم به درمان را جدی بگیرد. هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكه بینی و یا بی نظمی در عادت ماهانه پیدا كردند، باید با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست، نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیح صورت گیرد. چون اكثر این كیست ها در صورت تشخیص به موقع با درمان دارویی رفع خواهند شد (استفاده از هورمون ها) و به ندرت كار به جراحی لاپاروسکوپی می كشد.

بارداری
در تخمدان های پلی كیستیك با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم می خورد و از تخمدان های كیستیك و بدون تخمك گذاری هورمون های مردانه ترشح می شود هم چنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده می شود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یك بار پریود می شوند) فرد دچار الیگومنوره شدید می شود، در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار رو به رو است و به كمك پزشك نیاز دارند.
علاوه بر این افرادی كه هنوز ازدواج نكردند، هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می كند و حتی می تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.

درمان
بیشتر کیست های تخمدان در زنان در سنین باروری کیست های فولیکولار هستند که به طور طبیعی در عرض ۱ تا ۳ ماه از بین می روند. اگرچه ممکن است این کیست ها پاره شوند، به ندرت علائم ایجاد می کنند.
این کیست ها خوش خیم هستند و مشکلاتی ایجاد نمی کنند. در زنانی که هیچ علائمی ندارند این کیست ها را می توان هم زمان در طی آزمایش لگن تشخیص داد. تمام زنان در مقاطعی از زندگی به کیست های فولیکولار مبتلا می شوند.
در زنان در سنین باروری، معاینه کیست فولیکولار معمولاً در چند چرخه قاعدگی انجام می شود زیرا در این گروه سنی این کیست ها شایع و سرطان تخمدان نادر است. گاهی اوقات کیست های تخمدانی در زنان غیر یائسه حاوی مقداری خون است که کیست های هموراژیک نامیده می شوند. کیست های هموراژیک به سرعت برطرف می شوند.
به منظور تعیین استراتژی درمانی برای کیست های تخمدان از اولتراسوند استفاده می شود زیرا این روش می تواند به تشخیص این که این کیست، کیست ساده یا ترکیبی است کمک کند. کیست ساده که در بیماری های خوش خیم دیده می شود فقط حاوی مایع بوده و بافت جامد ندارند اما کیست ترکیبی بافت جامدی دارد که به پایش و احتمالاً جراحی نیاز دارد.
به طور خلاصه درمان ایده آل کیست های تخمدان به سن زن، اندازه کیست (و تغییر اندازه) و ظاهر کیست در اولتراسوند بستگی دارد.
درمان می تواند شامل معاینه ساده یا ارزیابی آزمون های خونی مانند CA-۱۲۵ باشد که به تشخیص پتانسیل ابتلا به سرطان کمک می کند.
در صورت ایجاد درد شدید، از بین نرفتن خود به خود یا مشکوک بودن تومور، می توان آن را با لاپاراسکوپی  خارج کرد. به مجرد خارج کردن کیست، تومور به یک پاتولوژیست ارجاع داده می شود تا به منظور تشخیص نهایی نوع کیست موجود، بافت را در زیر میکروسکوپ آزمایش کند.
موثرترین درمان کیستهای تخمدان  ونازایی در بیماران مبتلا به چاقی مرضی جراحی های دستگاه گوارش مانند اسلیو معده ,پلیسه معده ویا بایپس  به روش یسته (لاپارووسکوپی)است. انتخاب نوع عمل براساس وضعیت بالینی بیمار وشرایط آزمایشگاهی توسط جراح چاقی متفاوت است.

جراحی کیست تخمدان
در بیماری كه كیست تخمدان دارد، اگر علایم غیر عادی رخ دهد، ممكن است كار به جراحی بكشد - كیست پاره شود و یا دردهای شكمی و لگنی حاد و علایم خونریزی داخل شكمی پیدا شود - اكثراً كار به جراحی می كشد.
 در بعضی موارد هم ممكن است كیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته و منجر به تحریك پریتون و كیست دچار كم خونی شود. در این صورت نیز اگر علایم با جابجایی و استراحت تغییر نكند و درد و استفراغ ادامه پیدا كند، باید جراحی شود.
در حالتی كه كیست خیلی بزرگ شود و یا آن كه پس از چند دوره درمان طبی به درمان جواب ندهد (باید جراحی شود) معمولاً تخمدان های با كیست های متعدد به جراحی نیاز ندارند ولی بیمار باید با دقت تحت نظر باشد و ممكن است سال ها به درمان طبی نیاز داشته باشد كه بر حسب شرایط سنی، وضعیت كیست ها و شرایط زناشویی و وزن بیمار، درمان ها متفاوت خواهد بود.
لاپاروسکوپی (جراحی بسته) روش ارجح در درمان جراحی کیست تخمدان است. با این روش می توان در مواردی که تشخیص های دیگری هم مطرح است به نتیجه رسید و درمان هم زمان برای سایر مشکلات مثلا رفع چسبندگی یا درآوردن آپاندیس انجام داد.

نکات مهم
خانم هایی كه كیست تخمدان دارند و دارو مصرف می كنند، باید از حركات ورزشی جهشی و كششی، دوومیدانی، شنا، یوگا و نظیر آن پرهیز كنند. در واقع هر كاری كه فشار به لگن بیاورد ممنوع است. پس از دوره درمان هم كه پزشك تعیین می كند، دوباره مراجعه كنند تا از درمان كامل خود مطلع شوند و در صورت جواب  ندادن درمان و بهبود نیافتن، بررسی های آزمایشگاهی دقیق تر از آن ها به عمل آید.

رژیم غذایی
افراد مبتلا به کیست های تخمدانی بایستی در برنامه غذایی خود مصرف میوه و سبزیجات تازه و رژیم غذایی حاوی غلات و دانه های کامل سبوس دار را از یاد نبرند و تا حد امکان مصرف محصولات فرآوری شده و پخته مثل انواع شیرینی، کیک و کلوچه،  آبمیوه های مصنوعی مثل انواع ساندیس، نوشیدنی هایی نظیر نوشابه و نان های سفید را محدود کنند.

 منبع : وب سایت دکتر محمود راد